| The Me Clone (English) |
La Mi-Klono (Esperanto H) |
|
Chapter 18: Time Out Late that afternoon, Don E. arrived home after Don, who asked, “Did you get much done today?” “Took care of some routine business. I got that off-campus borower’s card with A.J.’s name and photo on it. Got an used bike at Max’s. Got some shoes. Picked up a jacket on sale. Got some timetables and tourist material on Finland …” “We have plenty of that already.” “But a lot of it’s out of date.” “Did you meet anyone we know?” “Oh, yeah! I saw Ranger at a bookstore.” “And?” “Just said ‘hi’, that’s all.” “You know, we’d better make it a habit to compare notes each night about who we've seen that day. What if I’d met Ranger on the other side of campus?” “Oh, I think we’d go crazy if we end up being that careful from one hour to the next. Let’s just wing it.” “Mmmm. O.K. We’ll see. Did you look for a bed yet?” “No, I didn’t bring enough money for that. But tomorrow I ought to open a checking account for A.J. at the Downtown Credit Union.” “Sure, why don’t I write you—I mean A.J.—a check for $500 to start with.” “Please, Mother, I’d rather do it myself.” “What? Oh, I see! Same handwriting. Just don’t write a check for a car without telling me!” “I promise. ‘For Deposit Only’, just like Pete said.” “And speaking of Pete, do you think we’ll ever see his basement laboratory?” “Sooner or later.” Don looked sardonic. “One might begin to have some doubts about that. Pete seems to regard us as over-inquisitive laymen.” “At least Sheila doesn’t put on airs. I think she’ll persuade Pete that we don’t need a Q-clearance.” “I’m not so sure. I’m still wondering if there’s something we’re not supposed to see. For all we know you might not even be a clone.” “How’s that again? You mean I’m an optical delusion?” “No, you’re still my double and co-ego, et cetera, but maybe we shouldn’t be so quick to scoff at the alternate universe possibility. The more I think about it, the more implausible it seems that a couple of hobbyist doctors could generate a 46-year-old clone in two weeks. And so the more it seems to me that the clone story is—ah, how should I put it—say, an oversimplification that Pete and Sheila are spoonfeeding us.” “What for?” “How should I know? It could still be some kind of biotech experiment and all that, but not intelligible to the 20th century. So they figure we’ll swallow the clone story because nowadays everyone know about DNA.” “Do you really think I’ve been pulled out of some other kind of hat—I mean, space-time continuum?” Don shrugged. Donny continued to press. “Well, give me a for-instance. Let’s suppose I’m not a clone as such, but some other kind of construct from some, uh, alternate reality. Just what sort of physical mechanism, or biophysical process, do you think is involved?” “Oh, nothing in particular. Just in view of the circumstances—and lacking clear proof that you really were put together in two weeks in Pete’s basement—you can let your imagination wander at will. Don’t you get the same impulse?” Donny shrugged and wobbled his head. “Well, maybe in my position I don’t want to think too hard about other possibilities. You know, I—we—we've—always had this attitude that if somebody told us today that we had been adopted, we’d have no interest whatsoever in tracking down a biological parent. So in that sense, whether or not I’m a clone as advertised doesn’t make that much difference, so long as I feel like the same me I’ve always been. Which I do.” “But even so, just for idle speculation, I can’t help but wonder what actual mechanisms might be involved, other than a magic wand, or some speedy DNA, neither of which is plausible.” “That’s what I was asking: do you just wonder, or do you have some definite hypotheses? Exactly how would I arrive from the alternate universe? Taking into account that I did wake up on the couch in the middle of the Kitaro tape, with all my teeth?” “Oh, nothing definite; just some speculation for the heck of it. Let’s set aside the ‘mental hologram’ for the moment; that’s fantastic enough. And let’s assume that you were cloned out of my hangnail. It’s the two-week business which I boggle at. They try to tell us it’s hormones. So. Maybe; maybe not. It’s still a magic potion, any way you look at it. I’m just not prepared to believe you can pack 46 years into two weeks of gestation. Imagine that on a stop-motion camera. I should think the body would be vibrating like crazy. It would die of convulsions, if not a thousand other abnormalities.” “We who would never dream of taking steroids.” “I hate to think how many side-effects you’re loaded with. So, as a for-instance, let’s guess that hormone therapy was not the real mechanism of time speedup on the body.” “Well, then, otherwise … ?” Donny’s hand made questioning wheels in the air. “Well, then, let’s suppose as a for-instance that our doctor friends are from a technological Elsewhere, let’s say, just a few hundred years ahead of us.” “Time travelers?” “Whatever. Or a parallel reality. Now let’s say they have a device that augments—or supplants—the cloning process, but they deem it beyond our ken. They try to fob us off with the explanation of ‘hormones’.” “What sort of device?” “Oh, it could be anything. It could look like an airport metal detector. Or a computer mouse. Imagine taking any piece of everyday technology back two or three hundred years, and then trying to explain it in terms the locals could understand.” “So that’s an old story. And what kind of magical black box are they importing from two or three hundred years in the future?” “O.K., let me hypothesize an example. But I’ll set the stage beforehand, and give you an analogy. Let’s try a magical white box first. Let’s take a refrigerator back to the year 1750.” “You’ll need a generator too.” “Yeah, yeah, unless it’s a gas model. But here would be an unheard-of-something with about ten cubic feet of magical coldness inside. Yet we, the importers of this weird device would know it was fairly simple physics. It was just pumping heat from the inside to the outside of the box, and it was doing that merely boiling a chlorofluorocarbon inside some surrounding coils.” “Another magic potion.” “Yes. Now, in a way, that’s a kind of a primitive time machine, because it slows down the decomposition of food. So, taking that as an analogy, let’s suppose an importer from the 23rd century shows up at a present-day trade exposition with a utterly different fridge, but adapted to look about the way we’d expect one to look. It would have its own power pack, of course, some kind of chip or other. And the fridge would be a very miniature time-freezer, about ten cubic feet of zero or negligible time elapse. You’d put in a quart of milk or ice cream or whatever, and when you go to get it out the next week, it wouldn’t be a second older than when you put it in.” “Ah, very clever. You could call that thing a ‘de-timerator’.” “Yes, you get the picture. The thing is, the mechanism would only work in small volumes. Just like today, we’d never refrigerate a whole planet …” “Barring nuclear winter.” “Yeah, yeah; don’t interrupt. A refrigerator can’t cool a planet, nor, for that matter, can it cool the room it’s in if you leave the freezer door open, because it’s only circulating the heat around. Therefore, what I’ve depicted is a sort of a coffin-size thing, enclosing a space in which time is slowed to a crawl, only in that given space.” “How?” “Are you kidding? I haven’t the foggiest. Let’s just say the box is equipped with cyclotron coils and trace amounts of antimatter and w-bosons with up-charm, and immense amounts of power in its chips. And we’ll assume it preserves the total balance of time arrows in the universe. It displaces negligible amounts of time out of a negligible volume of the universe. An Einstein elevator in freefall.” “Granted. But how would this detimerator speed up the growth of a clone? You seem to be describing just the opposite. Your device would slow it down.” “Oh, well, it’s good old relativity again. I’ll explain it in a minute. I was just mentioning an icebox to frame the concept. Now suppose the detimerator was a luxury item—or maybe an everyday convenience—of the 23rd century. Like bus-station lockers. Let’s say it’s not used as an icebox at all, but that it’s a cubicle about the size of a small sauna, with its own toilet and so forth. Let’s say that for any serious or trivial reason, you want to step outside of normal time for awhile. You have an exam tomorrow, but you need several more days to cram. So you step inside your detimerator on Tuesday at 7:00 p.m. You spend the equivalent of a weekend studying, sleeping, and snacking to your heart’s content, and emerge from the detimerator at 7:01 p.m. on the same Tuesday you went in, and pass the exam with flying colors the next day.” “So it’s not a time travel device, but a time detour device.” “Kind of.” “And how would it apply to clone acceleration?” “Don’t you see? Inside the detimerator, a body continues to grow. Outside, the doctors have only aged a minute or two. So presumably it would be equipped with a ratio dial. Let’s say the cheap household models would let you pre-set a given trade-off: maybe one day of D-time per ten seconds of R-time: that is, real time for most of the people and events on the planet.” “What do you mean, ‘D-time’?” “What I was just saying. If R-time is short for Real time, then D-time would be short for Detimerator-time.” “O.K., I read you. And maybe you’d have an upper limit of seven days of D-time in any one year, depending on the cost of the power source, or your government license to use it, or field-exposure maximums, or whatever.” “You catch on fast. Next, let us suppose that the expensive laboratory model would accommodate forty or fifty years or R-time for two weeks of D-time. To make a long story short—which is how this thing operates!—we’d put a very complex clone tank inside the detimerator, set the dial for 46 years, and remove the mindless body two weeks later.” “Wait a second. You have it backwards. Don’t you mean two weeks of R-time—that’s us, outside—and 46 years of D-time—that’s the clone, inside?” “Well, same thing! That’s relativity for you. If you’re looking through a tube, which end seems larger? The one you’re looking through. Turn it around; same story. Then we look at each other from opposite ends of the tube; same story. So: if we are inside the detimerator, we are aging at our normal rate, but outside, things have just about stopped. On the other hand, if you are outside the detimerator, everything is chugging along at the usual rate, but a living thing inside has suddenly speeded up its metabolism and everything else, even though—or because—that little volume of space has been slowed down relative to our R-time. So you step into a detimerator, and step out a minute later, in R-time, but you’re a week older already. Incidentally, that might serve as a safeguard against overindulgence in the detimerator. You’d end up spending too much time in the present, and miss a lot of the future that way.” “Now wait a second again. You’re on the right track, but you’ve contradicted your icebox concept. If you put a banana in this detimerator, and come back two weeks later, you’ll only find a black stain on your shelf. The banana rotted years and years ago.” “Oh, well, we can finesse the details. It’s only a figment of the imagination. Let’s see, we could do it two ways: we can assume that the ratio dial is reversible. We can set D-time for less than R-time, and use it as a food preserver. Or we can set D-time for more than R-time, and use it as a fast way to age cheeses. Or clones.” “Or anything horticultural. What’s your other finesse?” “We could imagine a box-within-a-box. Let’s say the detimerator volume is going at a near-zero rate of D-time compared to R-time. Meanwhile, we load the clone, or the cheese, or whatever, into a second box which is shielded from the field coils of the detimerator. Its metabolism continues to rattle along at R-time, but within the D-time space-frame. Presto, it ages 46 years in only two weeks of R-time.” “So you’re telling me that you accelerate time by slowing it down. Now I’m getting lost in the paradox. That box-in-a-box won’t withstand scrutiny, even in fictional terms.” “Well, Einstein isn’t one of my—our—strong subjects. But everyone know if you’re in a bus going east to west, and you walk back to the restroom, you’re not walking west to east; you’re still whizzing east to west.” “Yes, I’m going to the westwoom.” “Ugh. The point is, even a layman knows that with Einstein you have to choose a frame of reference. So R-time is the first frame of reference. D-time is another frame, within which biologicals will metabolize at their normal R-time rate, but very rapidly compared to R-time itself. And then …” “But wait. I think I see it now. In that case, you wouldn’t need the shielded inner box. The detimerator would work as a clone accelerator, but not as a food preserver. I think what you're getting at is that a detimerator would have to slow down time in order to accelerate a clone—relative to R-time, that is—but on the other hand, you would have to speed up D-time in order to preserve food—again, relative to R-time.” “Woops, Donny, you’re getting me confused. I can see how you speed up a clone by slowing down its time frame relative to us, but how can you preserve our banana by speeding up its time frame? I’ve lost track of my own argument.” “‘Time flies like an arrow; fruit flies like a banana.’ But to answer your question, that’s easy. We stick the banana inside our speedy detimerator. It’s just the way we like it: slightly green, mostly yellow, no brown spots. We want to keep the bunch that way. In another day or two of R-time, it’d already be too ripe for us. But inside of D-time, it’s ripening the same as usual—except that relative to R-time, it’s taking months or years. So if we open our detimerator a couple of weeks later, for a banana at our favorite peak of optimum ripeness, the banana is only a fraction of a second older than when we put it in.” “But you said it would be a black stain, and rotted years ago.” “No, that’s if you slow down D-time. Then the banana has plenty of time to rot; and outside, only a few seconds have elapsed. But if you speed up D-time, it is only relative to R-time. So let’s say a month of R-time has gone by. If we were sitting inside the detimerator, time would be roaring past us like the landscape outside a bullet train. You wouldn’t want windows in a detimerator; it would be stroboscopic madness. Now let’s say that in the blink of an eye, five years of R-time have passed. We had the bananas on the seat beside us. But in the ultra-ultra-ultra blink of an eye, which was only two months on the outside, a hand suddenly reached in, far too fast for us to see, and removed the bananas—just as good as two months later outside as they were for us in the detimerator, where hardly a second has gone by.” “But how can you say you’ve speeded up D-time, when it sounds like all the velocity is on the outside?” “Don, you’re getting dense! Relativity! When you’re doing 60 in a car, you don’t say the fenceposts are going by at 60 miles an hour—although relative to you, they are. But in the macro frame of reference, you are the one who’s doing 60, not the landscape.” “O.K., I got it. So you could adjust the dial to instantly ripen the bananas if they’re too green; or else keep them just right. Also, from the way we’re depicting it, you could use the detimerator as some kind of time travel device.” “Well, only in a limited sense. Only into the future, but not backwards. We’ve posited that you could slow down time, or speed up time, but not reverse it. You can pull the string, but not push it. You could take a time-out in a detimerator, maybe read the whole book Time Enough for Love, catch a snooze, and come out just a few seconds later in R-time. Or you could step into it like an elevator for ten or fifteen seconds of D-time, and step out ten or fifteen years in the future, if you had the nerve, or the need; or the wherewithal; but you couldn’t go back. You can bet that a device like that would be more tightly controlled than typewriters in Rumania.” “Or an engine that uses water for gasoline.” “But also it seems to me that if anything like a detimerator was ever developed, it would be a lot more mundane than for romantic uses like time travel. We could imagine an industrial park at the edge of town, a warehouse district full of warehouse-size detimerators for food storage and such like. City Council would be getting complaints about the humming or the radiation or the ozone smells or the TV interference or whatever.” “Or then again, there might be very small, very expensive laboratory models to test aging effects on this or that new chemical or lipstick or whatnot.” “And Pete and Sheila borrowed one to test out a clone in a backwater century where they could get away with it?” “Now you get the picture, Donny” “But we’ve just established that time travel is a one-way street. So they didn’t come from the future.” “Ah so.” “This is all very interesting. But I think I’ll stick with the hormone story. Occam’s razor strikes again. You don’t make the explanation more complicated than it has to be. For example, let’s say they did have the clone body in a 46-year detimerator. They’d have to stockpile tons and tons of nourishment and find a way to pump it in, from R-time to D-time, while pumping out the waste. Same thing with oxygen. And water. It would be easier to raise the Titanic, and refuel it in mid-air from the Andrea Doria. What’s more, you still can’t avoid the ‘mental hologram induction array’. Where did my memories come from? I should think that 46 years of real time still has to be accounted for, brainwise.” “How did we get onto this tangent in the first place?” “We’re just trying to explain the unexplainable. It’s hard enough trying to figure out where any of us came from and why. A clone like me just adds a few more wrinkles.” “Yup; as Bucky Fuller said, all we’re left with is truth, love, and the great mystery.” |
Chapitro 18: Tempo For Malfrue posttagmezon, Don E. alvenis hejmen post Don, kiu demandis, “Chu vi faris multon hodiau?” “Zorgis iom da rutinaj aferoj. Mi akiris tiun ne-studentan, pruntaprenantan karton kun la nomo kaj foto de A.Jh. Akiris malnovan biciklon che butiko de Maks. Akiris shuojn. Prenis jakon el rabat-vendo. Akiris iom da horar-tabeloj kaj turistan legajhon pri Finnlando …” “Ni jam havas abundon da tiajhon.” “Sed multo ne plu validas.” “Chu vi renkontis iun ajn kiun ni konas?”: “Ho, jes! Mi vidis Rangher che librovendejo.” “Kaj?” “Nur diris ‘salut’’, tio estis chio.” “Vi scias, ni devas fari kutimon de kompari notojn chiunokte pri kiujn ni vidis tiutage. Kio se mi ankau renkontis Rangheron che la alia flanko de la kolegiatereno?” “Ho, mi pensas ke ni frenezighus se ni chiel estus tiom gardaj de unu horo al la sekva. Ni nur hazardu.” “Mmm. Bone. Ni vidos. Chu vi serchis por lito jam?” “Ne, mi ne alportis sufichon da mono por tio. Sed morgau mi devus komenci chekan konton por A.Jh. che la Mezurba Kredita Unio.” “Certe, mi skribu por vi—mi intencas A.Jh.—chekon por $500 komence.” “Bonvolu, patrino, mi prefere faru tion per mi mem.” “Kio? Ho, mi vidas! Sama manskribo. Nur ne skribu chekon por auto sen dirante al mi!” “Mi promesas. ‘Por Antaupago Nur’, ghuste kiel Petro diris.” “Kaj parolante pri Petro, chu vi pensas ke ni iam ajn vidos lian kelan laboratorion?” “Pli-malpli baldau.” Don aspektis mokmalica. “Oni eble komencus havi iom da duboj pri tio. Petro shajnas opinii je ni kiel tro-inkvizitoraj laikoj.” “Almenau Shila ne afektadas. Mi pensas ke shi persvados Petron ke ni ne bezonas ega-sekurateston.” ‘Mi ne estas tiom certa. Mi ankorau scivolas se estas io kiun oni ne lasas nin vidi. Tiom kiom ni scias, vi eble ne estas klono.” “Chu do? Chu vi signifas ke mi estas optika iluzio?” “Ne, vi estas ankorau mia similulo kaj kun-egoo, kaj tiel plu, sed eble ni devus ne esti tiom rapidemaj por moki la alterna-universan eblecon. Ju pli mi pensas pri tio, des pli malkredebla shajnas ke duopo de shatokupistaj kuracistoj povus generi 46-jar-aghan klonon en du semajnoj. Kaj do des pli shajnas lau mi ke la klona-rakonto estas—aa, kiel mi povus esprimi tion—diru, ian trosimpligajhon kiun Petro kaj Shila kulernutras al ni.” “Pro kio?” “Kiel mi scius? Povus esti ankorau ia speco de bioteknika eksperimento kaj tia, sed ne komprenebla al la 20-a centjaro. Do ili supozas ke ni glutos la klonan rakonton char nuntempe chiu scias pri DNA.” “Chu vi reale pensas ke mi estas eltirita de alia speco de chapelo—mi signifas, spaca-tempa kontinuajho?” Don shultrotiris. Donido plupremis. “Nu, donu al mi ian konjekton. Ni supozu ke mi ne estas klono je tiel, sed ia alia konstruito el ia alia, aa, alterna realeco. Ghuste kian fizikan mekanismon, au bio-fizikan procedon, vi supozas?” “Ho, nenio nome. Sed pro la cirkonstancoj—kaj pro manko de klara pruvo ke oni ja ekfaris vin en du semajnoj en la kelo de Petro—vi povas lasi vian imagon vagi lauvole. Chu vi ne havas la saman impulson?” Donido shultrotiris kaj shanceligis lian kapon. “Nu, eble en mia posicio mi ne volas pensi tro multe pri aliaj eblecoj. Vi scias, mi—ni—chiam havis chi tian sintenon ke se iu diris al ni hodiau ke ni estis adoptitaj, ni havus nenian intereson je spurtrovante biologan gepatron. Do lau tiu senco, chu au chu ne mi estas klono kiel reklamata, ne tiom gravas, kondiche ke mi sentas kiel la sama mi kiu mi chiam estis. Kiu mi ja estas.” “Sed malgrau tio, nur pro bagatela pripenso, mi ne povas ne scivoli pri kiuj efektivaj mekanismoj eble estas implikataj, krom sorchbastono, au ia rapidega DNA, neniu el kiuj estas kredebla.” “Tio estas pri kio mi demandis: chu vi nur scivolas, au chi vi havas ian difinitan hipotezon? Ekzakte kiel mi alvenus el la alterna universo? Konsiderante ke mi ja vekighis sur la sofo je la mezo de la Kitaro-sonbendo, kun tuto de miaj dentoj?” “Ho, nenio difinita; nur ia spekulativo pro amuzado. Ni metu alflanke la ‘mensan holgramon’ portempe; tio estas jam sufiche fantasia. Kaj ni supozu ke vi ja klonighis el mi ungo-hauteto. Estas la du-semajna afero pri kiu mi baumas. Ili penas diri al ni ke estas hormonoj. Do. Eble; eble ne. Tio ankorau estas sorchpocio, kiel ajn vi rigardas ghin. Mi simple ne estas preta por kredi ke oni povas plenplenigi 46 jarojn en du semajnoj de gravedeco. Imagu tion per halt-movada kamero. Mi pensus ke la korpo vibrus frenezege. Tiu mortus pro konvulsioj, se ne mil aliaj eksternormalajhoj.” “Ni, kiuj nepre neniel uzus steroidojn.” “Mi malshatus pensi pri kiom da flank-efikoj vi plen-enhavas. Do, kiel supozumo, ni konjektu ke hormona terapio ne estas la reala mekanismo de tempo-plirapidigo je la korpo.” “Nu, do, alie …?” La mano de Donido faris demandantajn radojn en la aero. “Nu, do, ni supozumu ke niaj kuracistaj amikoj estas el ia teknologia Aliloko, ni diru, nur kelkaj centoj da jaroj antau de ni.” “Tempo-vojaghantoj?” “Kio ajn. Au ia paralela realeco. Plue, ni diru ke ili havas aparaton kiu pliigas—au anstatauigas—la klonigantan procedon, sed ili opinias ke tio estas preter nia kompreno. Ili penas fortrompi nin per la eksplikado de ‘hormonoj’.” “Kia aparato?” “Ho, ghi povus esti io ajn. Ghi povas aspekti kiel flughavena metalo-detektilo. Au komputila muso. Imagu portante iu ajn peco da chiutaga teknologajho malantauen je du-au-tricent jaroj, kaj tiam penante ekspliki ghin lau vortoj kiujn povus kompreni la lokanoj.” “Do tio estas malnova rakonto. Kaj kian sorchan nigra-skatolon importas ili el du-au-tricent jaroj je la estonteco?” “Bone, mi hipotezu ekzemplon. Sed mi detalas la scenejon antaue, kaj donu al vi analogion. Ni provu sorchan blanka-skatolon unue. Ni alportu fridujon malantauen al la jaro 1750.” “Vi bezonos generatoron ankau.” “Jes, jes, krom se tio estas gasa speco. Sed jen estus nenia-ajho, kun proksimume dek kubaj futoj da sorchiga malvarmeco interne. Tamen, ni la importistoj de tia strangajho scius ke tio estis iom simpla fiziko. Ghi nur pumpadas varmecon el la interno al la eksterno de la skatolo, kaj ghi faradas tion nur per boligante iun klorofluorokarbonon en iom da chirkauigantaj volvajhoj.” “Ankoraua sorchpocio.” “Jes. Nu, iamaniere, tiu estas speco de primitiva tempo-mashino, char ghi malrapidigas la disighecon de nutrajho. Do, prenante tion kiel analogio, ni supozu ke importisto el la 23-a centjaro aperas che hodiaua komerc-foiro kun chiel-malsama fridujo, sed adaptita por aspekti preskau je nia alkutimigho. Ghi havus sian propran povo-pakon, kompreneble, ian erajhon au kiel tio. Kaj la fridujo estus tre eta tempo-frostigilo, chirkau dek kubaj futoj da nula au nekonsiderinda tempo-paso. Vi enmetus litron da lakto au glaciajho au kio ajn, kaj kiam vi elprenas ghin je la sekva semajno, ghi ne estus unu sekundo pliagha ol kiam vi enmetis ghin.” “Ha, tre lerta. Vi povus nomi tiun ajhon ‘sentempigujo’.” “Jes, vi vidas la bildon. Sed temas pri tio, ke la mekanismo nur efikas en malgrandaj volumenoj. Ghuste kiel hodiau, ni neniam fridigas tutan planedon …” “Krom nuklea vintro.” “Jes, jes; ne interrompu. Fridujo ne povas malvarmigi planedon, nek, pri tio, povas malvarmigi la chambron en kiu ghi estas se vi lasas malferman la fridujan pordon, char ghi nur cirkuligas la varmecon chirkauen. Tial, kion mi bildigis estas ia cherka-grandeca ajho, enfermante spacon en kiu tempo estas malrapidigata je rampo, nur en tiu difinita spaco.” “Kiel?” “Chu vi blagas? Al mi tutmankas indik’. Ni nur diru ke la skatolo enhavas ciklotronajn volvajhojn kaj eta-eraj kvantoj da antimaterio kaj w-bosonoj kun supren-charmo, kaj grandegaj kvantoj da povo en ghiaj erajhoj. Kaj ni supozos ke ghi konservas la chioman bilancon da tempo-sagoj en la universo. Ghi delokigas nekonsiderindajn kvantojn da tempo for de nekonsiderinda volumeno de la universo. Ia Einstein-lifto je liber-falado.” “Konsentite. Sed kiel ci tiu sentempigujo plirapidigus la kreskon de klono? Vi shajnas vortpentri ghuste la malon. Via aparato malrapidigus ghin.” “Ho, nu, tio estas afabla relativeco refoje. Mi eksplikos ghin je minuto. Mi nur mencias fridujon por enkadrigi la koncepton. Nun supozu ke la sentempigujo estis luksa ajho—au eble chiutaga oportunajho—de la 23-a centjaro. Kiel busa-staciaj shloskestoj. Ni diru ke oni ne uzas ghin kiel fridujo iel ajn, sed ke tio estas chelo proksimume la grandeco de eta sauno, kun gia propra necesejo kaj tiel plu. Ni diru ke por ia ajn serioza au bagatela kialo, vi volas pashi eksternen el normala tempo mallonge. Vi havas ekzamenon morgau, sed vi bezonas kelkajn pluajn tagojn por studegi. Do vi pashas en vian sentempigujon je mardo je la 7:00 p.t.m. Vi pasigas la ekvivalenton de semajnfino studante, dormante, kaj manghetante koro-plenplache, kaj eliras la sentempigujon je la 7:01 p.t.m. je la sama mardo kiam vi eniris, kaj sukcese trapasas la ekazmenon je la sekva tago.” “Do tio ne estas tempo-vojagha aparato, sed tempo-chirkauira aparato.” “Ia.” “Kaj kiel ghi efikus je klono-akcelo?” “Chu vi ne vidas? Interne je la sentempigujo, korpo dauras kreskante. Eksterne, la kuracistoj nur pluaghis je minuto au du. Do supozeble ghi estus ekipita kun proporcio-ciferplato. Ni diru ke la malkaraj prohejmaj varioj lasus vin antau-fiksi difinitan intershanghon: eble po unu tago da S-tempo je dek sekundoj da R-tempo: tiel estas, reala tempo por plejparto da la homoj kaj eventoj sur la planedo.” “Bone, mi legas vin. Kaj eble vi havus supran limon de sep tagoj da S-tempo en iu ajn jaro, lau la kosto de la povo-fonto, au via registara licenco por uzi ghin, au kampo-senshirmadaj maksimumoj, au kio ajn.” “Vi rapidtrafas. Sekve, ni supozu ke la multkosta laboratoria vario akomodus po 40 au 50 jarojn da R-tempo je du semajnoj da S-tempo. Pro mallongigi longan rakonton—tiel estas kiel tio funkcias!—ni metus tre komplikan klonan cisternon en la sentempigujon, ghustigi la ciferplaton por 46 jaroj, kaj elpreni la senmensan korpon post du semajnoj.” “Atendu sekunde. Vi renversas tion. Chu vi ne intencas du semajnoj da R tempo—tio estas ni, eksterne—kaj la 46 jaroj da S-tempo—tio estas, la klono, interne?” “Nu, samafere! Jen tiel estas relativeco. Se oni trarigardas tubon, kiu fino shajnas pligranda? Tiun kiun vi trarigardas. Renversu ghin; same. Poste ni rigardas unu la alian de kontrauaj finoj de la tubo; same. Do: se ni estas interne de la sentempigujo, ni aghas je nia normala rapido, sed eksterne, aferoj estas preskau haltaj. Aliflanke, se vi estas eksterne de la sentempigujo, chio procedas lau sia kutima rapido, sed iu vivajho interne subite rapidigis sian metabolon kaj chion krome, kvankam—au char—tiu eta volumeno da spaco estas malrapidigata relativa je nia R-tempo. Do vi marshas en sentempigujon, kaj elmarshas minuto poste, en R-tempo, sed vi estas jam semajno pliagha. Parenteze, tio eble servas kiel singardo kontrau trouzado de la sentempigujo. Vi ne volus elspezi tro multon da tempo en la nuneco, kaj perdus multon da la estonteco tiel.” “Nu atendu sekunde refoje. Vi estas sur la ghusta vojo, sed vi kontraudiras vian fridujan koncepton. Se vi metus bananon en tiu sentempigujo, kaj revenus du semajnoj poste, vi nur trovus nigran makulon sur via breto. La banano putris jaroj kaj jaroj antaue.” “Ho, nu, ni povas subtili la detalojn. Tio estas nur fiktivajho. Eble jen, ni povus fari ghin dumaniere: ni povas supozi ke la proporcia ciferplato estas renversebla. Ni povas antau-fiksi S-tempon je malpli ol R-tempo, kaj uzi ghin kiel nutrajha-konservilo. Au ni povas antau-fiksi D-tempon je pli ol R-tempo, kaj uzi ghin kiel rapida maniero por aghigi fromaghojn. Au klonojn.” “Au ion ajn hortikulturan. Kio estas via alia subtilajho?” “Ni povus imagi skatolon-interne-de skatolo. Ni diru ke la sentempiguja volumeno igas je preskau-nula rapido da S-tempo kompare kun R-tempo. Samfoje, ni sharghas la klonon, au la fromaghon, au kion ajn, en duan skatolon kiu estas shirmita kontrau la kampo-volvajhoj de la sentempigujo. Ghia metabolo dauras galopante je R-tempo, sed inter la S-tempo spaco-kadro. Ek-jen, ghi aghas 46 jaroj en nur du semajnoj da R-tempo.” “Do vi diras al mi ke vi akcelas tempon per malrapidigante ghin. Nun mi perdighas en la paradokso. Tiu skatolo-en-skatolo ne kontraustaras ekzamenon, ech fikcie.” “Nu, Einstein ne estas unu de miaj—niaj—lertfakoj. Sed chiu scias ke se vi estas en buso irante orienten, kaj vi marshas malantauen al la necesejon, vi ne estas marshanta okcidenten; vi ankorau estas rapidanta orienten.” “En tiu necesejo, kio pri ekvacioj de pis-trajektorio?” “Fi al vi. La punkto estas, ech laiko scias ke lau Einstein vi devas elekti kadron de rilato. S-tempo estas alia kadro, interne de kiu biologaroj metabolighos je ilia normala R-tempa rapido, sed tre rapidege kompare kun R-tempo mem. Kaj tiam …” “Sed atendu. Me pensas ke mi vidas tion nun. Tiuokaze, vi ne bezonus la shirmitan internan skatolon. La sentempigujo funkcius kiel klono-akcelilo, sed ne kiel nutrajho-konservilo. Mi pensas ke kion vi celas estas ke sentempigujo devas malrapidigi tempon por akceli klonon—relative je R-tempo, tio estas—sed aliflanke, vi devus rapidigi S-tempon por konservi nutrajhon—refoje, relative je R-tempo.” “Ho ve, Donido, vi faras min konfuzighatan. Mi povas vidi kiel vi rapidigas klonon per malrapidigante ghian tempo-kadron relative je ni, sed kiel povas vi konservi nian bananon per rapidigante ghian tempo-kadron? Mi perdis la fadenon de mia propra argumento.” “‘Time flies like an arrow; fruit flies like a banana.’ (*1) Sed por respondi al via demando, tio estas facila. Ni enmetos la bananon en nian rapidegan sentempigujon. Ghi estas ghuste kiel ni shatas ghin: iomete verda, plejparte flava, neniuj brunaj makuloj. Ni volas teni la aron tiel. Post tago au du da R-tempo, ghi estus jam tro matura por ni. Sed interne de S-tempo, ghi maturas same kiel kutime—krom ke relative je R-tempo, ghi prenas monatoj au jaroj. Do se ni malfermas nian sentempigujon post du semajnoj, por banano je nia favora pinto de plejbona matureco, la banano estas nur frakcio da sekundo pliagha ol kiam ni enmetis ghin.” “Sed vi diris ke ghi estus nigra makulo, kaj putrita jaroj antaue.” “Ne, tio estas se vi malrapidigas S-tempon. Tiam la banano havas abundon da tempo por putri; kaj eksterne, nur kelkaj sekundoj pasis. Sed se vi rapidigas S-tempon, tio estas nur relativa je R-tempo. Do ni diru ke monato da R-tempo pasis. Se ni sidus interne de la sentempigujo, tempo bru-rapidegas preter ni kiel pejzagho ekster de kuglo-trajno. Vi ne volus fenestroj en sentempigujo; tio estus stroboskopa frenezeco. Nun ni diru ke je la palpebrumo de okulo, kvin jaroj da R-tempo pasis. Ni havis la bananojn sur la segho apud ni. Sed je la ultra-ultra-ultra palpebrumo de okulo, kiu estis nur du monatoj che la eksterno, mano subite entendis, ege tro rapide por ke ni vidi, kaj eltiris la bananojn—ghuste tiel bonaj che eksterno, du monatoj poste, kiel ili estis por ni en la sentempigujo, kie apenau sekundo pasis.” “Sed kiel vi povas diri ke vi rapidigis S-tempon, kiam tio shajnas kiel chiom da la rapido estas che la eksterno?” “Don, vi ighas densa! Relativeco! Kiam vi igas po 60 en auto, vi ne diras ke la barilfostoj vojas po 60 mejloj la horo—kvankam relativaj je vi, tion ili faras. Sed en la makroa kadro de rilato, vi estas tiu kiu iras po 60, ne la pejzagho.” “Bone, mi komprenas ghin. Do vi povus ghustigi la ciferplaton por ekmaturigi la bananojn se ili estas tro verda; au alie teni ilin ghust-ghustaj. Ankau, lau kiel vi skizas ghin, vi povus uzi la sentempigujon kiel ia tempo-vojagha ilo.” “Nu, nur je limigita senco. Nur antauen en la estontecon, sed ne malantauen. Ni supozis ke oni povus malrapidigi tempon, au rapidigi tempon, sed ne renversi ghin. Oni povas tiri la shnureton, sed ne pushi ghin. Vi povas preni tempo-halt-umon en sentempigujo, eble legi chiom da la libro Time Enough for Love, (*2) kapti ekdormeton, kaj eliri nur post kelkaj sekundoj en R-tempo. Au vi povus marshi en ghin kiel lifto por dek au dek kvin sekundoj da S-tempo, kaj elmarshi dek au dek kvin jaroj en la estonteco, sed vi havus la nervon, au la bezonon, au la rimedon; sed vi ne povus iri revene. Vi povas veti ke ilo kiel tiu estus pli streche regita ol skribmashinoj en Rumanio.” “Au motoro kiu uzas akvo kiel benzino.” “Sed ankau shajnas al mi ke se iu kiel sentempigujo estus iam ajn disvolvita, ghi estus multe pli banala ol por romantikaj uzoj kiel temp-vojaghado. Ni povus imagi industrio-parkon che la limo de la urbo, ia tenejo-distrikto plena de teneja-grandecaj sentempigujoj por nutrajho-konservado kaj tiel. Urba Konsilantaro ricevus plendojn pri la zumado au la radiado au la ozonaj odoroj au la televida perturbado au kio ajn.” “Au aliflanke, eble estus tre etaj, tre karaj laboratoriaj ekzemploj por provi aghantajn efikojn je tiu au chi tiu nova kemiajho au liprugho au io.” “Kaj Petro kaj Shila pruntis unu por forprovi klonon en malgrava centjaro kiel ili povus agi senpune?” “Nun vi ricevas la bildon, Donido.” “Sed ni jhus demonstris ke tempo-vojaghado estas unu-voja strato. Do ili ne venis el la estonteco.” “Nu do.” “Tio estas chiel interesa. Sed mi pensas ke mi tenos je la hormona rakonto. La Razilo de Okam trafas refoje. Oni ne faru la eksplikadon pli komplikan ol necesa. Ekzemple, ni diru ke ili ja havis la klonan korpon en la 46-jara sentempigujo. Ili devus rezervstoki tunojn kaj tunojn da nutrajhadojn kaj trovi manieron por enpumpi tion, el R-tempo al S-tempo, dum elpumpante la rekrementon. Same pri oksigeno. Kaj akvo. Estus pli facila por levigi la Titanikon kaj rebrulajhigi ghin mez-aere el la Andrea Doria. Plus, vi ankorau ne povas eviti la ‘mensa-holograma-indukta-aron.’ El kie venis miaj memoroj? Mi devas pensi ke 46 jaroj da reala tempo ankorau devus esti klarigitaj, pro cerbo.” “Kiel ni alvenis je chi tiu tanghanto unuavice?” “Ni estis nur penanta ekspliki la neeskplikeblon. Estas sufiche malfacila nur penante diveni el kie iu ajn el ni alvenis kaj kial. Klono kiel mi nur aldonas kelkajn pli da faltoj.” “Jes, kiel diris Bachjo Fuller, nur restas al ni amo, vero, kaj la granda mistero.” (*3) (*1) Vortludo kiu mem-mokas la anglan. La lauvorta traduko jen: “Tempo flugas kiel sago; frukto-mushoj shatas bananon.” Sed la sprita-konfuzo estas ke la frazo ankau povas diri “Tempo-mushoj shatas sagon; frukto flugas kiel banano.” Tio montras la perplekson de angla sintakso, kies samaj vortoj shanghas siajn parol-elementojn lau la senco de la frazo; speciale perpleksa por tradukmashinoj. Reiru (*2) [Tempo Suficha por Amo]: granda verko de Robert Heinlein. Reiru (*3) Bachjo Fuller: angle, Bucky Fuller, neformala nomo por R. Buckminster Fuller, fama inventisto de la geodezia domo, kaj tuttera filozofo. (Vidu Deven-notojn.) Reiru |