| The Me Clone (English) |
La Mi-Klono (Esperanto: Unikodo UTF-8) |
Chapter 18: Time Out Late that afternoon, Don E. arrived home after Don, who asked, “Did you get much done today?” “Took care of some routine business. I got that off-campus borower’s card with A.J.’s name and photo on it. Got an used bike at Max’s. Got some shoes. Picked up a jacket on sale. Got some timetables and tourist material on Finland …” “We have plenty of that already.” “But a lot of it’s out of date.” “Did you meet anyone we know?” “Oh, yeah! I saw Ranger at a bookstore.” “And?” “Just said ‘hi’, that’s all.” “You know, we’d better make it a habit to compare notes each night about who we've seen that day. What if I’d met Ranger on the other side of campus?” “Oh, I think we’d go crazy if we end up being that careful from one hour to the next. Let’s just wing it.” “Mmmm. O.K. We’ll see. Did you look for a bed yet?” “No, I didn’t bring enough money for that. But tomorrow I ought to open a checking account for A.J. at the Downtown Credit Union.” “Sure, why don’t I write you—I mean A.J.—a check for $500 to start with.” “Please, Mother, I’d rather do it myself.” “What? Oh, I see! Same handwriting. Just don’t write a check for a car without telling me!” “I promise. ‘For Deposit Only’, just like Pete said.” “And speaking of Pete, do you think we’ll ever see his basement laboratory?” “Sooner or later.” Don looked sardonic. “One might begin to have some doubts about that. Pete seems to regard us as over-inquisitive laymen.” “At least Sheila doesn’t put on airs. I think she’ll persuade Pete that we don’t need a Q-clearance.” “I’m not so sure. I’m still wondering if there’s something we’re not supposed to see. For all we know you might not even be a clone.” “How’s that again? You mean I’m an optical delusion?” “No, you’re still my double and co-ego, et cetera, but maybe we shouldn’t be so quick to scoff at the alternate universe possibility. The more I think about it, the more implausible it seems that a couple of hobbyist doctors could generate a 46-year-old clone in two weeks. And so the more it seems to me that the clone story is—ah, how should I put it—say, an oversimplification that Pete and Sheila are spoonfeeding us.” “What for?” “How should I know? It could still be some kind of biotech experiment and all that, but not intelligible to the 20th century. So they figure we’ll swallow the clone story because nowadays everyone know about DNA.” “Do you really think I’ve been pulled out of some other kind of hat—I mean, space-time continuum?” Don shrugged. Donny continued to press. “Well, give me a for-instance. Let’s suppose I’m not a clone as such, but some other kind of construct from some, uh, alternate reality. Just what sort of physical mechanism, or biophysical process, do you think is involved?” “Oh, nothing in particular. Just in view of the circumstances—and lacking clear proof that you really were put together in two weeks in Pete’s basement—you can let your imagination wander at will. Don’t you get the same impulse?” Donny shrugged and wobbled his head. “Well, maybe in my position I don’t want to think too hard about other possibilities. You know, I—we—we've—always had this attitude that if somebody told us today that we had been adopted, we’d have no interest whatsoever in tracking down a biological parent. So in that sense, whether or not I’m a clone as advertised doesn’t make that much difference, so long as I feel like the same me I’ve always been. Which I do.” “But even so, just for idle speculation, I can’t help but wonder what actual mechanisms might be involved, other than a magic wand, or some speedy DNA, neither of which is plausible.” “That’s what I was asking: do you just wonder, or do you have some definite hypotheses? Exactly how would I arrive from the alternate universe? Taking into account that I did wake up on the couch in the middle of the Kitaro tape, with all my teeth?” “Oh, nothing definite; just some speculation for the heck of it. Let’s set aside the ‘mental hologram’ for the moment; that’s fantastic enough. And let’s assume that you were cloned out of my hangnail. It’s the two-week business which I boggle at. They try to tell us it’s hormones. So. Maybe; maybe not. It’s still a magic potion, any way you look at it. I’m just not prepared to believe you can pack 46 years into two weeks of gestation. Imagine that on a stop-motion camera. I should think the body would be vibrating like crazy. It would die of convulsions, if not a thousand other abnormalities.” “We who would never dream of taking steroids.” “I hate to think how many side-effects you’re loaded with. So, as a for-instance, let’s guess that hormone therapy was not the real mechanism of time speedup on the body.” “Well, then, otherwise … ?” Donny’s hand made questioning wheels in the air. “Well, then, let’s suppose as a for-instance that our doctor friends are from a technological Elsewhere, let’s say, just a few hundred years ahead of us.” “Time travelers?” “Whatever. Or a parallel reality. Now let’s say they have a device that augments—or supplants—the cloning process, but they deem it beyond our ken. They try to fob us off with the explanation of ‘hormones’.” “What sort of device?” “Oh, it could be anything. It could look like an airport metal detector. Or a computer mouse. Imagine taking any piece of everyday technology back two or three hundred years, and then trying to explain it in terms the locals could understand.” “So that’s an old story. And what kind of magical black box are they importing from two or three hundred years in the future?” “O.K., let me hypothesize an example. But I’ll set the stage beforehand, and give you an analogy. Let’s try a magical white box first. Let’s take a refrigerator back to the year 1750.” “You’ll need a generator too.” “Yeah, yeah, unless it’s a gas model. But here would be an unheard-of-something with about ten cubic feet of magical coldness inside. Yet we, the importers of this weird device would know it was fairly simple physics. It was just pumping heat from the inside to the outside of the box, and it was doing that merely boiling a chlorofluorocarbon inside some surrounding coils.” “Another magic potion.” “Yes. Now, in a way, that’s a kind of a primitive time machine, because it slows down the decomposition of food. So, taking that as an analogy, let’s suppose an importer from the 23rd century shows up at a present-day trade exposition with a utterly different fridge, but adapted to look about the way we’d expect one to look. It would have its own power pack, of course, some kind of chip or other. And the fridge would be a very miniature time-freezer, about ten cubic feet of zero or negligible time elapse. You’d put in a quart of milk or ice cream or whatever, and when you go to get it out the next week, it wouldn’t be a second older than when you put it in.” “Ah, very clever. You could call that thing a ‘de-timerator’.” “Yes, you get the picture. The thing is, the mechanism would only work in small volumes. Just like today, we’d never refrigerate a whole planet …” “Barring nuclear winter.” “Yeah, yeah; don’t interrupt. A refrigerator can’t cool a planet, nor, for that matter, can it cool the room it’s in if you leave the freezer door open, because it’s only circulating the heat around. Therefore, what I’ve depicted is a sort of a coffin-size thing, enclosing a space in which time is slowed to a crawl, only in that given space.” “How?” “Are you kidding? I haven’t the foggiest. Let’s just say the box is equipped with cyclotron coils and trace amounts of antimatter and w-bosons with up-charm, and immense amounts of power in its chips. And we’ll assume it preserves the total balance of time arrows in the universe. It displaces negligible amounts of time out of a negligible volume of the universe. An Einstein elevator in freefall.” “Granted. But how would this detimerator speed up the growth of a clone? You seem to be describing just the opposite. Your device would slow it down.” “Oh, well, it’s good old relativity again. I’ll explain it in a minute. I was just mentioning an icebox to frame the concept. Now suppose the detimerator was a luxury item—or maybe an everyday convenience—of the 23rd century. Like bus-station lockers. Let’s say it’s not used as an icebox at all, but that it’s a cubicle about the size of a small sauna, with its own toilet and so forth. Let’s say that for any serious or trivial reason, you want to step outside of normal time for awhile. You have an exam tomorrow, but you need several more days to cram. So you step inside your detimerator on Tuesday at 7:00 p.m. You spend the equivalent of a weekend studying, sleeping, and snacking to your heart’s content, and emerge from the detimerator at 7:01 p.m. on the same Tuesday you went in, and pass the exam with flying colors the next day.” “So it’s not a time travel device, but a time detour device.” “Kind of.” “And how would it apply to clone acceleration?” “Don’t you see? Inside the detimerator, a body continues to grow. Outside, the doctors have only aged a minute or two. So presumably it would be equipped with a ratio dial. Let’s say the cheap household models would let you pre-set a given trade-off: maybe one day of D-time per ten seconds of R-time: that is, real time for most of the people and events on the planet.” “What do you mean, ‘D-time’?” “What I was just saying. If R-time is short for Real time, then D-time would be short for Detimerator-time.” “O.K., I read you. And maybe you’d have an upper limit of seven days of D-time in any one year, depending on the cost of the power source, or your government license to use it, or field-exposure maximums, or whatever.” “You catch on fast. Next, let us suppose that the expensive laboratory model would accommodate forty or fifty years or R-time for two weeks of D-time. To make a long story short—which is how this thing operates!—we’d put a very complex clone tank inside the detimerator, set the dial for 46 years, and remove the mindless body two weeks later.” “Wait a second. You have it backwards. Don’t you mean two weeks of R-time—that’s us, outside—and 46 years of D-time—that’s the clone, inside?” “Well, same thing! That’s relativity for you. If you’re looking through a tube, which end seems larger? The one you’re looking through. Turn it around; same story. Then we look at each other from opposite ends of the tube; same story. So: if we are inside the detimerator, we are aging at our normal rate, but outside, things have just about stopped. On the other hand, if you are outside the detimerator, everything is chugging along at the usual rate, but a living thing inside has suddenly speeded up its metabolism and everything else, even though—or because—that little volume of space has been slowed down relative to our R-time. So you step into a detimerator, and step out a minute later, in R-time, but you’re a week older already. Incidentally, that might serve as a safeguard against overindulgence in the detimerator. You’d end up spending too much time in the present, and miss a lot of the future that way.” “Now wait a second again. You’re on the right track, but you’ve contradicted your icebox concept. If you put a banana in this detimerator, and come back two weeks later, you’ll only find a black stain on your shelf. The banana rotted years and years ago.” “Oh, well, we can finesse the details. It’s only a figment of the imagination. Let’s see, we could do it two ways: we can assume that the ratio dial is reversible. We can set D-time for less than R-time, and use it as a food preserver. Or we can set D-time for more than R-time, and use it as a fast way to age cheeses. Or clones.” “Or anything horticultural. What’s your other finesse?” “We could imagine a box-within-a-box. Let’s say the detimerator volume is going at a near-zero rate of D-time compared to R-time. Meanwhile, we load the clone, or the cheese, or whatever, into a second box which is shielded from the field coils of the detimerator. Its metabolism continues to rattle along at R-time, but within the D-time space-frame. Presto, it ages 46 years in only two weeks of R-time.” “So you’re telling me that you accelerate time by slowing it down. Now I’m getting lost in the paradox. That box-in-a-box won’t withstand scrutiny, even in fictional terms.” “Well, Einstein isn’t one of my—our—strong subjects. But everyone know if you’re in a bus going east to west, and you walk back to the restroom, you’re not walking west to east; you’re still whizzing east to west.” “Yes, I’m going to the westwoom.” “Ugh. The point is, even a layman knows that with Einstein you have to choose a frame of reference. So R-time is the first frame of reference. D-time is another frame, within which biologicals will metabolize at their normal R-time rate, but very rapidly compared to R-time itself. And then …” “But wait. I think I see it now. In that case, you wouldn’t need the shielded inner box. The detimerator would work as a clone accelerator, but not as a food preserver. I think what you're getting at is that a detimerator would have to slow down time in order to accelerate a clone—relative to R-time, that is—but on the other hand, you would have to speed up D-time in order to preserve food—again, relative to R-time.” “Woops, Donny, you’re getting me confused. I can see how you speed up a clone by slowing down its time frame relative to us, but how can you preserve our banana by speeding up its time frame? I’ve lost track of my own argument.” “‘Time flies like an arrow; fruit flies like a banana.’ But to answer your question, that’s easy. We stick the banana inside our speedy detimerator. It’s just the way we like it: slightly green, mostly yellow, no brown spots. We want to keep the bunch that way. In another day or two of R-time, it’d already be too ripe for us. But inside of D-time, it’s ripening the same as usual—except that relative to R-time, it’s taking months or years. So if we open our detimerator a couple of weeks later, for a banana at our favorite peak of optimum ripeness, the banana is only a fraction of a second older than when we put it in.” “But you said it would be a black stain, and rotted years ago.” “No, that’s if you slow down D-time. Then the banana has plenty of time to rot; and outside, only a few seconds have elapsed. But if you speed up D-time, it is only relative to R-time. So let’s say a month of R-time has gone by. If we were sitting inside the detimerator, time would be roaring past us like the landscape outside a bullet train. You wouldn’t want windows in a detimerator; it would be stroboscopic madness. Now let’s say that in the blink of an eye, five years of R-time have passed. We had the bananas on the seat beside us. But in the ultra-ultra-ultra blink of an eye, which was only two months on the outside, a hand suddenly reached in, far too fast for us to see, and removed the bananas—just as good as two months later outside as they were for us in the detimerator, where hardly a second has gone by.” “But how can you say you’ve speeded up D-time, when it sounds like all the velocity is on the outside?” “Don, you’re getting dense! Relativity! When you’re doing 60 in a car, you don’t say the fenceposts are going by at 60 miles an hour—although relative to you, they are. But in the macro frame of reference, you are the one who’s doing 60, not the landscape.” “O.K., I got it. So you could adjust the dial to instantly ripen the bananas if they’re too green; or else keep them just right. Also, from the way we’re depicting it, you could use the detimerator as some kind of time travel device.” “Well, only in a limited sense. Only into the future, but not backwards. We’ve posited that you could slow down time, or speed up time, but not reverse it. You can pull the string, but not push it. You could take a time-out in a detimerator, maybe read the whole book Time Enough for Love, catch a snooze, and come out just a few seconds later in R-time. Or you could step into it like an elevator for ten or fifteen seconds of D-time, and step out ten or fifteen years in the future, if you had the nerve, or the need; or the wherewithal; but you couldn’t go back. You can bet that a device like that would be more tightly controlled than typewriters in Rumania.” “Or an engine that uses water for gasoline.” “But also it seems to me that if anything like a detimerator was ever developed, it would be a lot more mundane than for romantic uses like time travel. We could imagine an industrial park at the edge of town, a warehouse district full of warehouse-size detimerators for food storage and such like. City Council would be getting complaints about the humming or the radiation or the ozone smells or the TV interference or whatever.” “Or then again, there might be very small, very expensive laboratory models to test aging effects on this or that new chemical or lipstick or whatnot.” “And Pete and Sheila borrowed one to test out a clone in a backwater century where they could get away with it?” “Now you get the picture, Donny” “But we’ve just established that time travel is a one-way street. So they didn’t come from the future.” “Ah so.” “This is all very interesting. But I think I’ll stick with the hormone story. Occam’s razor strikes again. You don’t make the explanation more complicated than it has to be. For example, let’s say they did have the clone body in a 46-year detimerator. They’d have to stockpile tons and tons of nourishment and find a way to pump it in, from R-time to D-time, while pumping out the waste. Same thing with oxygen. And water. It would be easier to raise the Titanic, and refuel it in mid-air from the Andrea Doria. What’s more, you still can’t avoid the ‘mental hologram induction array’. Where did my memories come from? I should think that 46 years of real time still has to be accounted for, brainwise.” “How did we get onto this tangent in the first place?” “We’re just trying to explain the unexplainable. It’s hard enough trying to figure out where any of us came from and why. A clone like me just adds a few more wrinkles.” “Yup; as Bucky Fuller said, all we’re left with is truth, love, and the great mystery.” |
Ĉapitro 18: Tempo For Malfrue posttagmezon, Don E. alvenis hejmen post Don, kiu demandis, “Ĉu vi faris multon hodiaŭ?” “Zorgis iom da rutinaj aferoj. Mi akiris tiun ne studentan, pruntaprenantan karton kun la nomo kaj foto de A.Ĵ. Akiris malnovan biciklon ĉe butiko de Maks. Akiris ŝuojn. Prenis jakon el rabat-vendo. Akiris iom da horar-tabeloj kaj turistan legaĵon pri Finnlando …” “Ni jam havas abundon da tiaĵon.” “Sed multo ne plu validas.” “Ĉu vi renkontis iun ajn kiun ni konas?”: “Ho, jes! Mi vidis Ranĝer ĉe librovendejo.” “Kaj?” “Nur diris ‘salut’’, tio estis ĉio.” “Vi scias, ni devas fari kutimon de kompari notojn ĉiunokte pri kiujn ni vidis tiutage. Kio se mi ankaŭ renkontis Ranĝeron ĉe la alia flanko de la kolegiatereno?” “Ho, mi pensas ke ni freneziĝus se ni ĉiel estus tiom gardaj de unu horo al la sekva. Ni nur hazardu.” “Mmm. Bone. Ni vidos. Ĉu vi serĉis por lito jam?” “Ne, mi ne alportis sufiĉon da mono por tio. Sed morgaŭ mi devus komenci ĉekan konton por A.Ĵ. ĉe la Mezurba Kredita Unio.” “Certe, mi skribu por vi—mi intencas A.Ĵ.—ĉekon por $500 komence.” “Bonvolu, patrino, mi prefere faru tion per mi mem.” “Kio? Ho, mi vidas! Sama manskribo. Nur ne skribu ĉekon por aŭto sen dirante al mi!” “Mi promesas. ‘Por Antaŭpago Nur’, ĝuste kiel Petro diris.” “Kaj parolante pri Petro, ĉu vi pensas ke ni iam ajn vidos lian kelan laboratorion?” “Pli-malpli baldaŭ.” Don aspektis mokmalica. “Oni eble komencus havi iom da duboj pri tio. Petro ŝajnas opinii je ni kiel tro-inkvizitoraj laikoj.” “Almenaŭ Ŝila ne afektadas. Mi pensas ke ŝi persvados Petron ke ni ne bezonas ega-sekurateston.” ‘Mi ne estas tiom certa. Mi ankoraŭ scivolas se estas io kiun oni ne lasas nin vidi. Tiom kiom ni scias, vi eble ne estas klono.” “Ĉu do? Ĉu vi signifas ke mi estas optika iluzio?” “Ne, vi estas ankoraŭ mia similulo kaj kun-egoo, kaj tiel plu, sed eble ni devus ne esti tiom rapidemaj por moki la alterna-universan eblecon. Ju pli mi pensas pri tio, des pli malkredebla ŝajnas ke duopo de ŝatokupistaj kuracistoj povus generi 46-jar-aĝan klonon en du semajnoj. Kaj do des pli ŝajnas laŭ mi ke la klona-rakonto estas—aa, kiel mi povus esprimi tion—diru, ian trosimpligaĵon kiun Petro kaj Ŝila kulernutras al ni.” “Pro kio?” “Kiel mi scius? Povus esti ankoraŭ ia speco de bioteknika eksperimento kaj tia, sed ne komprenebla al la 20-a centjaro. Do ili supozas ke ni glutos la klonan rakonton ĉar nuntempe ĉiu scias pri DNA.” “Ĉu vi reale pensas ke mi estas eltirita de alia speco de ĉapelo—mi signifas, spaca-tempa kontinuaĵo?” Don ŝultrotiris. Donido plupremis. “Nu, donu al mi ian konjekton. Ni supozu ke mi ne estas klono je tiel, sed ia alia konstruito el ia alia, aa, alterna realeco. Ĝuste kian fizikan mekanismon, aŭ bio-fizikan procedon, vi supozas?” “Ho, nenio nome. Sed pro la cirkonstancoj—kaj pro manko de klara pruvo ke oni ja ekfaris vin en du semajnoj en la kelo de Petro—vi povas lasi vian imagon vagi laŭvole. Ĉu vi ne havas la saman impulson?” Donido ŝultrotiris kaj ŝanceligis lian kapon. “Nu, eble en mia posicio mi ne volas pensi tro multe pri aliaj eblecoj. Vi scias, mi—ni—ĉiam havis ĉi tian sintenon ke se iu diris al ni hodiaŭ ke ni estis adoptitaj, ni havus nenian intereson je spurtrovante biologan gepatron. Do laŭ tiu senco, ĉu aŭ ĉu ne mi estas klono kiel reklamata, ne tiom gravas, kondiĉe ke mi sentas kiel la sama mi kiu mi ĉiam estis. Kiu mi ja estas.” “Sed malgraŭ tio, nur pro bagatela pripenso, mi ne povas ne scivoli pri kiuj efektivaj mekanismoj eble estas implikataj, krom sorĉbastono, aŭ ia rapidega DNA, neniu el kiuj estas kredebla.” “Tio estas pri kio mi demandis: ĉu vi nur scivolas, aŭ ĉu vi havas ian difinitan hipotezon? Ekzakte kiel mi alvenus el la alterna universo? Konsiderante ke mi ja vekiĝis sur la sofo je la mezo de la Kitaro-sonbendo, kun tuto de miaj dentoj?” “Ho, nenio difinita; nur ia spekulativo pro amuzado. Ni metu alflanke la ‘mensan holgramon’ portempe; tio estas jam sufiĉe fantasia. Kaj ni supozu ke vi ja kloniĝis el mi ungo-haŭteto. Estas la du-semajna afero pri kiu mi baŭmas. Ili penas diri al ni ke estas hormonoj. Do. Eble; eble ne. Tio ankoraŭ estas sorĉpocio, kiel ajn vi rigardas ĝin. Mi simple ne estas preta por kredi ke oni povas plenplenigi 46 jarojn en du semajnoj de gravedeco. Imagu tion per halt-movada kamero. Mi pensus ke la korpo vibrus frenezege. Tiu mortus pro konvulsioj, se ne mil aliaj eksternormalaĵoj.” “Ni, kiuj nepre neniel uzus steroidojn.” “Mi malŝatus pensi pri kiom da flank-efikoj vi plen-enhavas. Do, kiel supozumo, ni konjektu ke hormona terapio ne estas la reala mekanismo de tempo-plirapidigo je la korpo.” “Nu, do, alie …?” La mano de Donido faris demandantajn radojn en la aero. “Nu, do, ni supozumu ke niaj kuracistaj amikoj estas el ia teknologia Aliloko, ni diru, nur kelkaj centoj da jaroj antaŭ de ni.” “Tempo-vojaĝantoj?” “Kio ajn. Aŭ ia paralela realeco. Plue, ni diru ke ili havas aparaton kiu pliigas—aŭ anstataŭigas—la klonigantan procedon, sed ili opinias ke tio estas preter nia kompreno. Ili penas fortrompi nin per la eksplikado de ‘hormonoj’.” “Kia aparato?” “Ho, ĝi povus esti io ajn. Ĝi povas aspekti kiel flughavena metalo-detektilo. Aŭ komputila muso. Imagu portante iu ajn peco da ĉiutaga teknologaĵo malantaŭen je du-aŭ-tricent jaroj, kaj tiam penante ekspliki ĝin laŭ vortoj kiujn povus kompreni la lokanoj.” “Do tio estas malnova rakonto. Kaj kian sorĉan nigra-skatolon importas ili el du-aŭ-tricent jaroj je la estonteco?” “Bone, mi hipotezu ekzemplon. Sed mi detalas la scenejon antaŭe, kaj donu al vi analogion. Ni provu sorĉan blanka-skatolon unue. Ni alportu fridujon malantaŭen al la jaro 1750.” “Vi bezonos generatoron ankaŭ.” “Jes, jes, krom se tio estas gasa speco. Sed jen estus nenia-aĵo, kun proksimume dek kubaj futoj da sorĉiga malvarmeco interne. Tamen, ni la importistoj de tia strangaĵo scius ke tio estis iom simpla fiziko. Ĝi nur pumpadas varmecon el la interno al la eksterno de la skatolo, kaj ĝi faradas tion nur per boligante iun klorofluorokarbonon en iom da ĉirkaŭigantaj volvaĵoj.” “Ankoraŭa sorĉpocio.” “Jes. Nu, iamaniere, tiu estas speco de primitiva tempo-maŝino, ĉar ĝi malrapidigas la disiĝecon de nutraĵo. Do, prenante tion kiel analogio, ni supozu ke importisto el la 23-a centjaro aperas ĉe hodiaŭa komerc-foiro kun ĉiel-malsama fridujo, sed adaptita por aspekti preskaŭ je nia alkutimiĝo. Ĝi havus sian propran povo-pakon, kompreneble, ian eraĵon aŭ kiel tio. Kaj la fridujo estus tre eta tempo-frostigilo, ĉirkaŭ dek kubaj futoj da nula aŭ nekonsiderinda tempo-paso. Vi enmetus litron da lakto aŭ glaciaĵo aŭ kio ajn, kaj kiam vi elprenas ĝin je la sekva semajno, ĝi ne estus unu sekundo pliaĝa ol kiam vi enmetis ĝin.” “Ha, tre lerta. Vi povus nomi tiun aĵon ‘sentempigujo’.” “Jes, vi vidas la bildon. Sed temas pri tio, ke la mekanismo nur efikas en malgrandaj volumenoj. Ĝuste kiel hodiaŭ, ni neniam fridigas tutan planedon …” “Krom nuklea vintro.” “Jes, jes; ne interrompu. Fridujo ne povas malvarmigi planedon, nek, pri tio, povas malvarmigi la ĉambron en kiu ĝi estas se vi lasas malferman la fridujan pordon, ĉar ĝi nur cirkuligas la varmecon ĉirkaŭen. Tial, kion mi bildigis estas ia ĉerka-grandeca aĵo, enfermante spacon en kiu tempo estas malrapidigata je rampo, nur en tiu difinita spaco.” “Kiel?” “Ĉu vi blagas? Al mi tutmankas indik’. Ni nur diru ke la skatolo enhavas ciklotronajn volvaĵojn kaj eta-eraj kvantoj da antimaterio kaj w-bosonoj kun supren-ĉarmo, kaj grandegaj kvantoj da povo en ĝiaj eraĵoj. Kaj ni supozos ke ĝi konservas la ĉioman bilancon da tempo-sagoj en la universo. Ĝi delokigas nekonsiderindajn kvantojn da tempo for de nekonsiderinda volumeno de la universo. Ia Einstein-lifto je liber-falado.” “Konsentite. Sed kiel ci tiu sentempigujo plirapidigus la kreskon de klono? Vi ŝajnas vortpentri ĝuste la malon. Via aparato malrapidigus ĝin.” “Ho, nu, tio estas afabla relativeco refoje. Mi eksplikos ĝin je minuto. Mi nur mencias fridujon por enkadrigi la koncepton. Nun supozu ke la sentempigujo estis luksa aĵo—aŭ eble ĉiutaga oportunaĵo—de la 23-a centjaro. Kiel busa-staciaj ŝloskestoj. Ni diru ke oni ne uzas ĝin kiel fridujo iel ajn, sed ke tio estas ĉelo proksimume la grandeco de eta saŭno, kun gia propra necesejo kaj tiel plu. Ni diru ke por ia ajn serioza aŭ bagatela kialo, vi volas paŝi eksternen el normala tempo mallonge. Vi havas ekzamenon morgaŭ, sed vi bezonas kelkajn pluajn tagojn por studegi. Do vi paŝas en vian sentempigujon je mardo je la 7:00 p.t.m. Vi pasigas la ekvivalenton de semajnfino studante, dormante, kaj manĝetante koro-plenplaĉe, kaj eliras la sentempigujon je la 7:01 p.t.m. je la sama mardo kiam vi eniris, kaj sukcese trapasas la ekazmenon je la sekva tago.” “Do tio ne estas tempo-vojaĝa aparato, sed tempo-ĉirkaŭira aparato.” “Ia.” “Kaj kiel ĝi efikus je klono-akcelo?” “Ĉu vi ne vidas? Interne je la sentempigujo, korpo daŭras kreskante. Eksterne, la kuracistoj nur pluaĝis je minuto aŭ du. Do supozeble ĝi estus ekipita kun proporcio-ciferplato. Ni diru ke la malkaraj prohejmaj varioj lasus vin antaŭ-fiksi difinitan interŝanĝon: eble po unu tago da S-tempo je dek sekundoj da R-tempo: tiel estas, reala tempo por plejparto da la homoj kaj eventoj sur la planedo.” “Bone, mi legas vin. Kaj eble vi havus supran limon de sep tagoj da S-tempo en iu ajn jaro, laŭ la kosto de la povo-fonto, aŭ via registara licenco por uzi ĝin, aŭ kampo-senŝirmadaj maksimumoj, aŭ kio ajn.” “Vi rapidtrafas. Sekve, ni supozu ke la multkosta laboratoria vario akomodus po 40 aŭ 50 jarojn da R-tempo je du semajnoj da S-tempo. Pro mallongigi longan rakonton—tiel estas kiel tio funkcias!—ni metus tre komplikan klonan cisternon en la sentempigujon, ĝustigi la ciferplaton por 46 jaroj, kaj elpreni la senmensan korpon post du semajnoj.” “Atendu sekunde. Vi renversas tion. Ĉu vi ne intencas du semajnoj da R tempo—tio estas ni, eksterne—kaj la 46 jaroj da S-tempo—tio estas, la klono, interne?” “Nu, samafere! Jen tiel estas relativeco. Se oni trarigardas tubon, kiu fino ŝajnas pligranda? Tiun kiun vi trarigardas. Renversu ĝin; same. Poste ni rigardas unu la alian de kontraŭaj finoj de la tubo; same. Do: se ni estas interne de la sentempigujo, ni aĝas je nia normala rapido, sed eksterne, aferoj estas preskaŭ haltaj. Aliflanke, se vi estas eksterne de la sentempigujo, ĉio procedas laŭ sia kutima rapido, sed iu vivaĵo interne subite rapidigis sian metabolon kaj ĉion krome, kvankam—aŭ ĉar—tiu eta volumeno da spaco estas malrapidigata relativa je nia R-tempo. Do vi marŝas en sentempigujon, kaj elmarŝas minuto poste, en R-tempo, sed vi estas jam semajno pliaĝa. Parenteze, tio eble servas kiel singardo kontraŭ trouzado de la sentempigujo. Vi ne volus elspezi tro multon da tempo en la nuneco, kaj perdus multon da la estonteco tiel.” “Nu atendu sekunde refoje. Vi estas sur la ĝusta vojo, sed vi kontraŭdiras vian fridujan koncepton. Se vi metus bananon en tiu sentempigujo, kaj revenus du semajnoj poste, vi nur trovus nigran makulon sur via breto. La banano putris jaroj kaj jaroj antaŭe.” “Ho, nu, ni povas subtili la detalojn. Tio estas nur fiktivaĵo. Eble jen, ni povus fari ĝin dumaniere: ni povas supozi ke la proporcia ciferplato estas renversebla. Ni povas antaŭ-fiksi S-tempon je malpli ol R-tempo, kaj uzi ĝin kiel nutraĵa-konservilo. Aŭ ni povas antaŭ-fiksi D-tempon je pli ol R-tempo, kaj uzi ĝin kiel rapida maniero por aĝigi fromaĝojn. Aŭ klonojn.” “Aŭ ion ajn hortikulturan. Kio estas via alia subtilaĵo?” “Ni povus imagi skatolon-interne-de skatolo. Ni diru ke la sentempiguja volumeno igas je preskaŭ-nula rapido da S-tempo kompare kun R-tempo. Samfoje, ni ŝarĝas la klonon, aŭ la fromaĝon, aŭ kion ajn, en duan skatolon kiu estas ŝirmita kontraŭ la kampo-volvaĵoj de la sentempigujo. Ĝia metabolo daŭras galopante je R-tempo, sed inter la S-tempo spaco-kadro. Ek-jen, ĝi aĝas 46 jaroj en nur du semajnoj da R-tempo.” “Do vi diras al mi ke vi akcelas tempon per malrapidigante ĝin. Nun mi perdiĝas en la paradokso. Tiu skatolo-en-skatolo ne kontraŭstaras ekzamenon, eĉ fikcie.” “Nu, Einstein ne estas unu de miaj—niaj—lertfakoj. Sed ĉiu scias ke se vi estas en buso irante orienten, kaj vi marŝas malantaŭen al la necesejon, vi ne estas marŝanta okcidenten; vi ankoraŭ estas rapidanta orienten.” “En tiu necesejo, kio pri ekvacioj de pis-trajektorio?” “Fi al vi. La punkto estas, eĉ laiko scias ke laŭ Einstein vi devas elekti kadron de rilato. S-tempo estas alia kadro, interne de kiu biologaroj metaboliĝos je ilia normala R-tempa rapido, sed tre rapidege kompare kun R-tempo mem. Kaj tiam …” “Sed atendu. Me pensas ke mi vidas tion nun. Tiuokaze, vi ne bezonus la ŝirmitan internan skatolon. La sentempigujo funkcius kiel klono-akcelilo, sed ne kiel nutraĵo-konservilo. Mi pensas ke kion vi celas estas ke sentempigujo devas malrapidigi tempon por akceli klonon—relative je R-tempo, tio estas—sed aliflanke, vi devus rapidigi S-tempon por konservi nutraĵon—refoje, relative je R-tempo.” “Ho ve, Donido, vi faras min konfuziĝatan. Mi povas vidi kiel vi rapidigas klonon per malrapidigante ĝian tempo-kadron relative je ni, sed kiel povas vi konservi nian bananon per rapidigante ĝian tempo-kadron? Mi perdis la fadenon de mia propra argumento.” “‘Time flies like an arrow; fruit flies like a banana.’ (*1) Sed por respondi al via demando, tio estas facila. Ni enmetos la bananon en nian rapidegan sentempigujon. Ĝi estas ĝuste kiel ni ŝatas ĝin: iomete verda, plejparte flava, neniuj brunaj makuloj. Ni volas teni la aron tiel. Post tago aŭ du da R-tempo, ĝi estus jam tro matura por ni. Sed interne de S-tempo, ĝi maturas same kiel kutime—krom ke relative je R-tempo, ĝi prenas monatoj aŭ jaroj. Do se ni malfermas nian sentempigujon post du semajnoj, por banano je nia favora pinto de plejbona matureco, la banano estas nur frakcio da sekundo pliaĝa ol kiam ni enmetis ĝin.” “Sed vi diris ke ĝi estus nigra makulo, kaj putrita jaroj antaŭe.” “Ne, tio estas se vi malrapidigas S-tempon. Tiam la banano havas abundon da tempo por putri; kaj eksterne, nur kelkaj sekundoj pasis. Sed se vi rapidigas S-tempon, tio estas nur relativa je R-tempo. Do ni diru ke monato da R-tempo pasis. Se ni sidus interne de la sentempigujo, tempo bru-rapidegas preter ni kiel pejzaĝo ekster de kuglo-trajno. Vi ne volus fenestroj en sentempigujo; tio estus stroboskopa frenezeco. Nun ni diru ke je la palpebrumo de okulo, kvin jaroj da R-tempo pasis. Ni havis la bananojn sur la seĝo apud ni. Sed je la ultra-ultra-ultra palpebrumo de okulo, kiu estis nur du monatoj ĉe la eksterno, mano subite entendis, ege tro rapide por ke ni vidi, kaj eltiris la bananojn—ĝuste tiel bonaj ĉe eksterno, du monatoj poste, kiel ili estis por ni en la sentempigujo, kie apenaŭ sekundo pasis.” “Sed kiel vi povas diri ke vi rapidigis S-tempon, kiam tio ŝajnas kiel ĉiom da la rapido estas ĉe la eksterno?” “Don, vi iĝas densa! Relativeco! Kiam vi igas po 60 en aŭto, vi ne diras ke la barilfostoj vojas po 60 mejloj la horo —kvankam relativaj je vi, tion ili faras. Sed en la makroa kadro de rilato, vi estas tiu kiu iras po 60, ne la pejzaĝo.” “Bone, mi komprenas ĝin. Do vi povus ĝustigi la ciferplaton por ekmaturigi la bananojn se ili estas tro verda; aŭ alie teni ilin ĝust-ĝustaj. Ankaŭ, laŭ kiel vi skizas ĝin, vi povus uzi la sentempigujon kiel ia tempo-vojaĝa ilo.” “Nu, nur je limigita senco. Nur antaŭen en la estontecon, sed ne malantaŭen. Ni supozis ke oni povus malrapidigi tempon, aŭ rapidigi tempon, sed ne renversi ĝin. Oni povas tiri la ŝnureton, sed ne puŝi ĝin. Vi povas preni for-tempon en sentempigujo, eble legi ĉiom da la libro Time Enough for Love, (*2) kapti ekdormeton, kaj eliri nur post kelkaj sekundoj en R-tempo. Aŭ vi povus marŝi en ĝin kiel lifto por dek aŭ dek kvin sekundoj da S-tempo, kaj elmarŝi dek aŭ dek kvin jaroj en la estonteco, se vi havus la nervon, aŭ la bezonon, aŭ la rimedon; sed vi ne povus iri revene. Vi povas veti ke ilo kiel tiu estus pli streĉe regita ol skribmaŝinoj en Rumanio.” “Aŭ motoro kiu uzas akvo kiel benzino.” “Sed ankaŭ ŝajnas al mi ke se iu kiel sentempigujo estus iam ajn disvolvita, ĝi estus multe pli banala ol por romantikaj uzoj kiel temp-vojaĝado. Ni povus imagi industrio-parkon ĉe la limo de la urbo, ia tenejo-distrikto plena de teneja-grandecaj sentempigujoj por nutraĵo-konservado kaj tiel. Urba Konsilantaro ricevus plendojn pri la zumado aŭ la radiado aŭ la ozonaj odoroj aŭ la televida perturbado aŭ kio ajn.” “Aŭ aliflanke, eble estus tre etaj, tre karaj laboratoriaj ekzemploj por provi aĝantajn efikojn je tiu aŭ ĉi tiu nova kemiaĵo aŭ lipruĝo aŭ io.” “Kaj Petro kaj Ŝila pruntis unu por forprovi klonon en malgrava centjaro kiel ili povus agi senpune?” “Nun vi ricevas la bildon, Donido.” “Sed ni ĵus demonstris ke tempo-vojaĝado estas unu-voja strato. Do ili ne venis el la estonteco.” “Nu do.” “Tio estas ĉiel interesa. Sed mi pensas ke mi tenos je la hormona rakonto. La Razilo de Okam trafas refoje. Oni ne faru la eksplikadon pli komplikan ol necesa. Ekzemple, ni diru ke ili ja havis la klonan korpon en la 46-jara sentempigujo. Ili devus rezervstoki tunojn kaj tunojn da nutraĵadojn kaj trovi manieron por enpumpi tion, el R-tempo al S-tempo, dum elpumpante la rekrementon. Same pri oksigeno. Kaj akvo. Estus pli facila por levigi la Titanikon kaj rebrulaĵigi ĝin mez-aere el la Andrea Doria. Plus, vi ankoraŭ ne povas eviti la ‘mensa-holograma-indukta-aron.’ El kie venis miaj memoroj? Mi devas pensi ke 46 jaroj da reala tempo ankoraŭ devus esti klarigitaj, pro cerbo.” “Kiel ni alvenis je ĉi tiu tanĝanto unuavice?” “Ni estis nur penanta ekspliki la neeskplikeblon. Estas sufiĉe malfacila nur penante diveni el kie iu ajn el ni alvenis kaj kial. Klono kiel mi nur aldonas kelkajn pli da faltoj.” “Jes, kiel diris Baĉjo Fuller, nur restas al ni amo, vero, kaj la granda mistero.” (*3) (*1) Vortludo kiu mem-mokas la anglan. La laŭvorta traduko jen: “Tempo flugas kiel sago; frukto-muŝoj ŝatas bananon.” Sed la sprita-konfuzo estas ke la frazo ankaŭ povas diri “Tempo-muŝoj ŝatas sagon; frukto flugas kiel banano.” Tio montras la perplekson de angla sintakso, kies samaj vortoj ŝanĝas siajn parol-elementojn laŭ la senco de la frazo; speciale perpleksa por tradukmaŝinoj. Reiru (*2) [Tempo Sufiĉa por Amo]: granda verko de Robert Heinlein. Reiru (*3) Baĉjo Fuller: angle, Bucky Fuller, neformala nomo por R. Buckminster Fuller, fama inventisto de la geodezia domo, kaj tuttera filozofo. (Vidu Deven-notojn.) Reiru |