| The Me Clone (English) |
La Mi-Klono (Esperanto H) |
|
Chapter 33: The Other End “Well, really, it’s nothing more than a related pair of old philosophical chestnuts,” Don answered. “As you see, Donny and I belong to a tradition which deprecates the idea of nation-states, and likes to think that all humanity constitutes a single nation. Now, by the same token, we also belong to the tradition which regards all people as part of one another. It’s the golden oldie, ‘I am you and you are me’, like that Beatles stuff we were quoting the other day.” Donny put in, “Or in the immortal words of Pogo: ‘We have met the enemy, and he is us.’” Sheila interposed a recitation: “‘I am involved in Mankinde; And therefore never send to know for whom the bell tolls … ’” Don followed on: “There you have it: ‘No man is an Iland, intire of it selfe; every man is a peece of the Continent, a part of the maine; … ’ So as you know, the idea of human unity is not exactly a commonplace, but it does endure as a poetic and religious metaphor. And if you happen to be a pacifist, then it’s an invocation you take seriously; you don’t want to kill other people—because they aren’t really ‘other’ people, they’re another part of yourself.” “Sounds kind of Buddhist to me,” Sheila said. “Or Baha’i; whatever; John Donne was a Christian cleric. I think it’s a concept bruited by any number of sages through the ages.” “Including that good old anti-pacifist preacher, Robert A. Heinlein,” Donny added. “You mean Stranger in a Strange Land …?” Sheila piped up. “Exactly!” “The worm story … ?” Sheila continued. “The worm sermon!” Don concurred. “As Valentine Michael Smith was telling his congregation, whenever you meet another sentient being—man, woman, or cat—you are meeting yourself in another guise.” Donny picked it up. “And, of course, in his parable of the worm, there we have our little nightcrawler, burrowing in the earth, meets another worm, says, ‘oh, you’re beautiful, will you marry me?’ …” (They all sang out the punch line synchronously:) “‘DON’T BE SILLY; I’M YOUR OTHER END!’” “So,” Don continued, “Donny and I are the perfect illustration. He’s my other end. And yet …” His voice trailed off. ‘And yet … ?” came the polite prods. “And yet …” (Don was into his grimace of concentration) “there, uh, stylistic differences are cropping up between us already … ” “So?” “You see, this would come as no surprise in terms of your own natural brother. Or having your own kids, let’s say—it’s simply the nature of the beast that one’s children are autonomous different persons than their parents. You give them your genes, but personality is someone else’s department; sheer pot luck. Whereas with Donny, here, my other me, I wasn’t expecting that personality differences would emerge; or at least, not so soon.” “But Don, I beg to differ! We aren’t different! It’s just that with two of us, we have the chance to … to cover more territory, to do things one of us alone didn’t have the time to get around to. That’s what it was supposed to be all about, right from the start!” Sheila spoke up. “Don, I don’t think I’m getting your point. Are you saying that the worm’s revelation, or the human-unity outlook, is not really authenticated as a result of your dual-body experience?” “Well, I’m kind of spiraling in toward my point, assuming I have one. But no, I’m not saying that Donny’s, um, arrival, invalidates our belief in, ah, human, um, interconnectedness. In fact, that’s the major irony, because Donny and I, of all people, already had— have—a functional belief in the, uh, homiletic of human oneness. For the most part, Donny has proven to be an inconceivably rare confirmation of that very idea that ‘I am you and you are me’, and so forth. Not only that, in our case it seems to be a very beneficent illustration—because Nature has a way of providing some messier clues as well: Siamese twins; multiple personalities …” “I think I too am losing the thread of your argument,” Donny said. “I thought we were going to be discussing our relation with Sheila, but instead you began with something about ‘sovereignty’, and then we got to John Donne’s Iland, and Heinlein’s Worm, and now I’m not sure where your spiral is going.” “I guess what I’m saying is that, sure enough, we are one person, you and I—and all of us in the long run—but even you and I … are … are … branching out, let’s say; have a fraction of a degree of different outlook already, where any two other people might have five or ten or 180 degrees of difference.” “But at 360 degrees you’re eye to eye again,” Sheila demurred. Don nodded, and groped toward a conclusion. “I think I’m suggesting that the fact that Donny and I know we’re the same person, plus the fact that we’re now evolving in our own separate shell cases, tends to reaffirm the human-unity hypothesis, not undermine it. It’s a reality we can see from inside and outside at the same time. We above all can appreciate our samenesses and our differences, simultaneously. We more than anyone can appreciate the illusory nature of our separate existences.” “Mmmmm,” was Donny’s noncommittal murmur. ‘But it’s a genuine illusion!” Don exclaimed. “And the moral of all these observations, may be nothing more than a very simple paradox: that our distinct identities are perfectly real, and entirely unreal besides.” “That sounds to me like Charles Fort talking,” Donny replied; then turned to Sheila. “If I can remember his exact words, it was what he called a ‘general philosophy of the hyphen’—to the effect that ‘all things perceptible to us are real-unreal, varying from…one extreme to the other … ‘“ “Yes,” Don corroborated. “His general theme was that parts of the whole try to seem more real by excluding other parts—or as he put it, ‘nothing in our existence is real. The Whole may be Realness.’ And, that we are ‘different expressions of an all-inclusive cheese.’” Sheila remarked to Donny, “Which would explain why you have a little bit of Charles Fort in you; right, A.J. Hoy?” “Indeed,” Donny confessed. “For that matter, one of Bucky Fuller’s best parting shots was when he ended a poem this way: ‘I’ll be seeing you! Forever.’” “So; getting back to my own hyphenated argument here: about whether ‘sovereignty’ is good-bad, real-unreal, and why I’m using it as an analogy. I—we—deplore the very concept, and aspire toward a world political commonwealth. But paradoxically, we also see the usefulness of national sovereignty in demarcating sanctuaries of human liberty, or varieties of human endeavor. The same goes for a multitude of individual ‘selves’. We’re supposed to deplore selfishness and self-centeredness and so forth. Presumably we admire altruistic saints and self-sacrifice and communitarian ideals. But then again, when you think about it, the individual is certainly the alpha, if not the omega, of human existence.” “Mmmm,” Donny shrugged. “At least, you and I happen to be more the Thoreau-type than the Gandhi-type.” “And of course we bear in mind that ‘individualism’ in this part of the world counts for more than the kind of group-think that humanity has had to struggle against in most places through most of history.” “Come on, Don;” Donny protested, “humanity doesn’t struggle; individuals do.” ‘You make my point precisely. It’s just like our ‘sovereignty’ paradox. How much do we emphasize ‘selfhood’ here, and how much do we defer to some kind of ‘oversoul’?” The rhetorical question dangled for a moment until Sheila asked, “Is it a paradox you’ve resolved yet? Or does it need to be?” “Well, let’s say the ‘self’ is an administrative convenience in the Great Chain of Being. Trouble is, with both ‘self’ and ‘sovereignty’, we get too much of a good thing, like, oh—the immune system. Too much of it gives you hay fever; rejects life-saving organs; goes amuck—Lupus syndrome. Too little—AIDS. But—in moderation!— an immune system is a good thing to have. And, I suppose there must be some good reason for seemingly-separate-selves. Not that I’ve been told just yet.” “Maybe it’s all our present brains can handle,” Sheila mused; “I’ve always wondered why evolution confines us to two eyes and one focus of attention. Why not three eyes and two foci? Or six and three, or what have you. Perhaps our generalized individual human brain has enough to cope with, organizing a single human self for one lifetime, maybe stretching enough to love a mate and some children besides.” Donny elaborated: “Yes; and then ‘loving your neighbor as yourself’ begins to stretch it a little too far. It’s hard enough for the human brain to distinctly perceive more than six or seven items at once. Now try to think of yourself as being everyone from Hitler to Gandhi, literally as well as figuratively. ‘There with the grace of God, go I.’ It’s a bit much to swallow, even for someone like me who’s susceptible to that kind of thinking. Otherwise, only a few seers can swing it for now. The rest of us will have to wait for evolution to grow a few more layers on our brains, or eyes in our heads.” “Or eyes in our minds, anyway,” Don remarked. “Another metaphor might be to regard the ‘self’ as a kind of a cell in the totality of life-as-we-know-it …” “Who needs a metaphor when a pun will do?” Donny interrupted. “Just call each one of us a … cellf.” “Ha, you stole my pun, you plagiarist you. So I’ll just throw in one more cell metaphor, and let it go at that. We could compare the human race to a kind of chocolate bar, each self among us a separate little square on the topside, but all linked together in the same continuum of chocolate underneath.” Donny winced and muttered aloud, “I don’t think that’s what John Donne had in mind: ‘no man is chocolate square unto himself’ …” He looked at Sheila and asked, “Did Don tell you how much he has chocolate-on-the-brain?” “Droste’s,” Sheila replied dreamily. Again Donny queried: “So now that we’ve established, or re-established, or asserted, that we’re all the same person, you and me for sure, and Sheila while we’re at it, does that mean that we are all in the same … boat … or chocolate bar, as you put it?” Don cocked an eye at him and responded, “You weren’t going to say ‘all in the same bed’, were you?” Donny flashed a palms-up, not-guilty signal. “Well, you’ve indicated our separate incarnations here are simply administrative technicalities in the human gestalt, and so we might as well consider some of the administrative technicalities if we decide to, um …” As he groped for words, Sheila filled in: “ … become a troika.” “Well, that’s what I’ve been pondering all this while,” Don conceded. “And I think I could now go so far as to say that I’m not necessarily against it in principle.” Sheila addressed Donny. “Is he always that circumspect?” Donny answered, “Absolutely. What he’s just said is ‘I do’, loud and clear. —For him.” “I did??” Don exclaimed. “Did he?” Sheila asked Don E., but it was Don who answered: “What I was suggesting is that we might be able to muddle through: somehow: for the time being, anyway. See how it develops. Leave any of us free to disengage, no recrimination, the way it was with you and Pete. The reason I brought up all this self-and-sovereignty stuff is that it’s something we’ll have to be very much aware of if … if we’re all three living together; or, or, some other ad hoc situation. Donny and I won’t be just interchangeable peas in a pod. For all we know, you might have to mediate! Besides, it’s still only been a short while that we three have known each other—even an ordinary twosome has plenty of things to work out, plenty of ways to go wrong. The degree of finesse we will need—for ourselves, and for the world at large—is a daunting prospect.” By now, Sheila had grabbed Don happily, while at the same time chiding him, “Oh, you brought us out here in the boat so we couldn’t have a group snuggle.” She maneuvered all three of them into the middle seat, herself in between. Amidst the entanglement, Donny declared: “Reminds me of one of my favorite quotations from Alfred Bester–you know, The Demolished Man. ‘One day we’ll all be mind to mind and heart to heart.’” Eventually Sheila said, “I have a question. Why were you pronouncing John Donne like ‘don’?” (Hers was ‘dun’.) “John Donne? Well, it is ‘don’, isn’t it?” Donny counterposed. “No, it’s pronounced ‘dun’, I’m sure. Check it in a dictionary.” “How could that be? It’s not spelled like ‘done’, d-o-ne.” “That’s the English language; I didn’t invent it; I just use it.” “But look; I’ve always assumed Donne is pronounced ‘don’. When you have a double ‘n’, the ‘o’ ought to be like a short ‘o’, not a short ‘u’,” Donny insisted. “Yes,” Don added. “To rhyme with ‘Bonn’. Or ‘bonnet’. Or ‘sonnet’. Or ‘donned’, for that matter; take away the last ‘d’. Or ‘tonne’.” “What’s a ‘tonne’?” Sheila asked factitiously, rhyming it with ‘on’, as had Don. “A ‘tonne’? That’s a metric ton, 1,000 kilos; 2,200 pounds.” “But that’s also pronounced ‘tun’. Check your dictionary.” “Ridiculous. How could you tell them apart, orally?” Donny retorted. Don amplified: “This is why Esperanto is the real stuff. No two ways about its pronunciation. Every sound matches its spelling precisely, and vice versa.” Donny continued: “But imagine trying to figure out English. Look at what you can do with ‘o-n’: ‘on’; ‘only’; ‘one’; ‘onion’. You know, that’s amazing; four words, with five different ways to pronounce ‘o-n’.” Don alternated. “I can think of more; ‘clone’; ‘done’; ‘gone’ …” Donny came back: “ … ‘town’; ‘own’ …” Don again: “ … ‘wont’; ‘font’; ‘front’ …” Then Donny: “ … ‘honest’; ‘honey’; ‘bony’; ‘bonny’; … And now you try to tell me that ‘Donne’ rhymes with ‘done’?” “Honest, Donny-honny,” Sheila said meekly. Then Donny proclaimed, “But even if your dictionary is right about John ‘Dun’, I am still going to rhyme it with ‘Don’.” From their quizzical looks, Donny could tell he had gotten the tacit “why?” he wanted to evoke. So he proceeded to answer. “You see, it provides the final fillip for my own name. We said ‘Don-E.-for Equal’. But now I can also imagine it spelled D-o-n-n-e, as it were; suggestive of John Donne, and the idea that we are all ‘a peece of the continent, a part of the maine’.” “Donne, eh?” “No; Donn E!” “Donny, Donnie,” Sheila intoned, this time dexterously putting their heads to hers, to share an ear with each. The sun had almost set, and when the boat was by and by a-row again, Sheila was still wedged between Don and Donn, to share an oar with each. Which was somewhat clumsy and uncomfortable; but as the lake glided beneath, it was a cozy way to approach the other end. |
Chapitro 33: La Alia Fino “Nu, vere, estas nenio pli ol rilata paro de filozofiaj malnovumoj,” Don respondis. “Kiel vi vidas, Donido kaj mi apartenas al tradicio kiu malaprobas la ideon de nacia-shtatoj, kaj shatas pensi ke chiom da homaro formighas unuopa nacio. Do, pri tio, ni ankau apartenas al la tradicio kiu konsideras chiujn homojn kiel parto unu de la alia. Estas la treagha-sagheco, ‘Mi estas vi kaj vi estas mi’, kiel tiu strofo-shtofo de la Beatles [Bitlz] kiu ni citis antautage.” Donido enmetis, “Au la senmortaj vortoj de Pogo: ‘Ni renkontis la malamikon, kaj li estas ni.’” Shila igis deklamon: “‘Mi implikas en Homaro; Kaj tiel ne konstatu pro kiu la mortsonorad'…’” (*1) Don sekvis plu: “Jen vi havas ghin: ‘Neniu estas Insul', chiom en si; chiu estas pec' de la Kontinent', part' de la mar' …’” Do kiel vi scias, la ideo de homa uneco estas ne precize ia chiutagajho, sed tiu ja dauras kiel poeta kaj religia metaforo. Kaj se oni shance estas pacifisto, tiel ghi estas alvoko kiun vi prenas serioze; vi ne volas mortigi aliajn homojn—char ili ne estas vere ‘aliaj’ homoj, ili estas ankaua parto de vi mem.” “Shajnas iom budaisma lau mi,” Shila diris. “Au bahaisma; kio ajn; John Donne estis kristana kleriko. Mi pensas ke tio estas koncepto menciita de iom ajn da saghuloj tra la centjaroj.” “Inkluzive tiu karacha kontrau-pacifista predikanto, Robert A. Heinlein [Hajnlajn],” Donido aldonis. “Vi intencas Stranger in a Strange Land …? [Strangulo en Stranga Lando]” Shila ekdiris. “Precize!” “La verma rakonto …?” Shila pluis. “La verma prediko!” Don konsentis. “Kiel Valentine Michael Smith aldiris al sia kongregacio, kiam ajn vi renkontas alian senteman estajhon—viron, virinon, au katon —vi estas renkontanta vin mem en alian aspekton.” Donido reprenis tion. “Kaj, kompreneble, en lia parabolo de la vermo, jen ni havas nian etan rampanton, tunelante en la tero, renkontas alian vermon, diras, ‘ho, vi estas bela, chu vi edzighu al mi?’ …” (Ili chiu elkantis la frapfrazon sinkrone:) “‘NE STULTIGHU; MI ESTAS VIA ALIA FINO!’” “Do,” Don pluis, “Donido kaj mi estas la perfekta ilustro. Li estas mia alia fino. Kaj tamen …” Lia vocho maldauris. “Kaj tamen …?” venis la ghentilaj pushetoj. “Kaj tamen …” (Don eniris lian grimacon de koncentrigho) “chi tiuj, mm, stilecaj diferencoj estas aperantaj inter ni jam …” “Do?” “Vi komprenu, chi tio ne estus surprizo rilate al ies propra natura frato. Au igante viajn proprajn idojn, ni diru—estas simple la naturo de la besto ke ies infanoj estas autonomiaj diferencaj personoj ol siaj gepatroj. Vi donas al ili viajn genojn, sed personeco estas departemento de iu alia; pura hazarda-mangho. Kvankam je Donido, chi tie, mia alia mi, mi ne antauvidis ke personecaj diferencoj elmerghighus; au almenau, ne tiom baldau.” “Sed Don, mi petas por malkonsenti! Ni ne estas diferencaj! Estas nur ke kun du de ni, ni havas la shancon por … kovri pli da teritorio, por fari pli da aferoj kiujn unu de ni sole ne havis la tempon por malprokrasti. Tio estis la chialo, ekde la komenco!” Shila elparolis. “Don, mi ne pensas ke mi entrafas vian punkton. Chu vi diras ke la revelacio de la vermo, au la homa-unigho-perspektivo, estas ne vere autentikigata pro rezulto de via duala-korpa sperto?” “Nu, mi iel spiralas ene al mia punkto, supozante ke mi havas unu. Sed ne, mi ne diras ke la, mm, alveno de Donido, senvalorigas nian kredon je, mm, homa, hm, interkunigadeco. Fakte, tio estas la granda ironio, char Donido kaj mi, pli ol plejparte de chiu, jam havis—havas—funkcian kredon je la, hm, predikajho de homa unueco. Preskau chiel, Donido montrighis kiel nekoncepteble rara konfirmo de tiu ghusta ideo ke ‘Mi estas vi kaj vi estas mi’, kaj tiel plu. Ne nur tio, en nia kazo ghi shajnas esti tre bonfara ilustro—char Naturo havas maniero de igante iom da malpuraj indikoj ankau: Siamaj ghemeloj; multoblaj personecoj …” “Mi pensas ke mi ankau perdas la fadenon de via argumento,” Donido diris. “Mi pensis ke ni estis diskutonta nian rilaton kun Shila, sed anstatau vi komencis kun io pri ‘suvereneco’, kaj tiam ni atingis je la Insul’ de John Donne, kaj la Vermo de Heinlein, kaj nun mi ne estas certa kien via spiralo iras.” “Mi supozas ke kion mi estas diranta estas ke, tutcerte, ni estas unu persono, vi kaj mi—kaj chiu de ni longfine—sed ech vi kaj mi … estas … estas … disbranchantaj, ni diru; havas frakcion da grado da diferenca perspektivo jam, kvankam iuj ajn du aliaj personoj eble havus kvin au dek au 180 gradojn da diferenco.” “Sed che 360 gradoj vi estas samokule refoje,” Shila kontrauetis. Don kapjesis, kaj palpadis al fino. “Mi pensas ke mi konjektas ke la fakto ke Donido kaj mi scias ke ni estas la sama persono, plus la fakto ke ni estas nun evoluantaj en niaj propraj sheloj, emas re-firmigi la homa-unueco-hipotezon, ne malfortigi ghin. Tio estas realeco kiun ni povas vidi el interno kaj ekstero samtempe. Ni super chio povas koni niajn samecojn kaj niajn diferencojn, kundaure. Ni pli ol iu ajn povas koni la iluzian naturon de niaj apartaj ekzistoj.” “Mmmmm,” estis la rezervita murmuro de Donido. “Sed tio estas ververa iluzio!” Don ekkriis. “Kaj la moralajho de chiom de chi tiuj observajhoj, eble estus nenio pli ol tre simpla paradokso: ke niaj distingigaj identecoj estas perfekte realaj, kaj tute malrealaj krome.” “Tio lau mi shajnas kiel Charles Fort [Charlz Fort] parolante,” Donido respondis; tiam sin turnis al Shila. “Se mi povas memori liajn ghustajn vortojn, tio estis kiun li nomis ‘ghenerala filozofio de la streketo’—ia difino ke ‘chiuj ajhoj percepteble al ni estas reala-malreala, variante el…unu ekstsremo al la alia …’” “Jes,” Don konfirmis. “Lia ghenerala temo estis ke partoj de la tuto penas shajni pli reala per elbarante aliajn partojn—au kiel li elmetis ghin, ‘nenio en nia ekzisto estas reala. La Tuto eble estas Realeco.’ Kaj, ke ni estas ‘diferencaj esprimoj de iu tut-inkluziva fromagho.’” Shila rimarkis al Donido, “Kiu eksplikus kial vi havis iomete da Charles Fort en vi; chu prava, A.Jh. Hoy?” “Ja, vere,” Donido konfesis. “Pri tio, unu de la plejbonaj adiaua-trafoj de Bachjo Fuller estis kiam li finis poemon jene: ‘Mi revidos vin! Por chiam.’” “Do; revenante al mia propra streketa-argumento chi tie: pri chu ‘suvereneco’ estas bona-malbona, reala-malreala, kaj kial mi uzas ghin kiel analogio. Mi—ni—malestimas la koncepton mem, kaj celas al monda politika komunabundo. Sed paradokse, ni ankau vidas la utilecon de nacia suvereneco pro limdifinante sekurejojn de homa libereco, au variajhojn de homa klopodo. La samo validas por multnombro de individuaj ‘memoj’. Estas supozata ke oni endas bedaurigi egoismon kaj mem-centrecon kaj tiel plu. Supoze ni admiras altruismajn sanktulojn kaj mem-oferecon kaj komunumajn idealojn. Sed malgrau tio, kiam vi pripensas ghin, la individuo estas certe la Alfa, se ne la Omega, de homa ekzisto.” “Mmmm,” Donido shultrotiris. “Almenau, vi kaj mi shance emas pli kvazau Thoreau ol Gandhi.” (*2) “Kaj kompreneble ni tenas enmemse ke ‘individuismo’ en chi-parto de la mondo valoras pli ol la tipo de aro-penso kontrau kiu homaro devis lukti en plej da lokoj tra plej da historio.” “Ho, diru nenian, Don;” Donido protestis; “homaro ne luktas; tion igas individuoj.” “Vi faras mian punkton precize. Estas ghuste kiel nia ‘suvereneco’-paradokso. Kiom ni emfazus ‘memecon’ chi tie, kaj kiom ni cedus al ia ‘superanimo’?” La retora demando pendis dummomente ghis Shila demandis, “Chu tio estas paradokso kiun vi solvis jam? Au chu estas bezonata?” “Nu, ni diru ke la ‘memo’ estas administra oportunajho en la Granda Cheno de Esteco. La gheno estas ke, kun kaj ‘memo’ kaj ‘suvereneco’, ni ricevas troon da bona ajho, kiel, ho—la imuna sistemo. Tro multo da tio donas al vi somerkataron; eljhetas viv-savajn organojn; frenezighas— Sindromo de Lupus. Tro malmulto da tio—AIDSO. Sed— lau modereco!—imuna sistemo estas bona ajho por havi. Kaj, mi supozas ke devas esti ia bona kialo por shajnante-apartaj-memoj. Kvankam oni ne rakontis tiun al mi ghis nun.” “Eble tio estas chiom kiom niaj nunaj cerboj povas trakti,” Shila proponis; “Mi chiam scivolis kial evoluo limigas nin al du okuloj kaj unu fokuso de atento. Kial ne tri okuloj kaj du fokusoj? Au ses kaj tri, au kiom ajn. Eble nia gheneraliga individua homa cerbo havas sufichon por allukti, organizante unuopan homan memon por unu vivdauro, eble larghante sufichon por ami kunulon kaj iom da infanoj krome.” Donido ellaboris: “Jes; kaj tiam ‘amante vian najbaron kiel vin mem’ komencas larghigi tion iomete tro for. Estas sufiche malfacila por la homa cerbo por distinge percepti pli ol ses au sep ajhojn samtempe. Nun penu pensi pri vi mem kiel estante chiuj el Hitler al Gandhi, kaj absolute kaj figure. ‘Tie kun la graco de Dio, iras mi.’ Estas iomete troo por gluti, ech por iu kiel mi kiu estas tushebla de tia pensado. Alie, nur kelkaj profetoj povas fari tion nuntempe. La restajho de ni devos atendi por evoluo por kreskigi kelkajn pli da tavoloj sur niaj cerboj, au okuloj en niaj kapoj.” “Au okuloj en niaj mensoj, chiaokaze,” Don rimarkis. “Aldona metaforo estus por rigardi la ‘memon’ kiel la chelo en la tuteco da vivo-kiel-ni-konas-ghin …” “Chu memo ekvalas membro?” Donido interrompis. “Se vi volas vortludi, mi nur finfinos kun unu plu chela metaforo. Ni povus kompari la homan rason al ia chokolada tabuleto, chiu memo inter ni iu aparta eta kvadrato sur la supra flanko, sed chiu kunigata en la sama kontinuajho de chokolado malsupre.” Donido malridis kaj subdiris laute, “Mi ne pensas ke tio estas kiun John Donne havis enmense: ‘neniu estas chokolad-kvadrato, chiom en si’ …” Li rigardis al Shila kaj demandis, “Chu Don diris al vi kiom li havas chokolad-sur-la-cerbo?” “Droste’s,” Shila respondis songheme. Refoje Donido petis: “Do nun ke ni konstatis, au re-konstatis, au asertis, ke ni chiuj estas la sama persono, vi kaj mi je certe, kaj Shila parenteze, chu tio signifas ke ni chiuj estas en la sama … boato … au chokolada tabulo, kiel vi esprimis tion?” Don strabis al li kaj respondis, “Vi ne estis dironta ‘chiuj en la sama lito, chu?” Donido ekmontris polmo-supren, ne-kulpan signon. “Nu do, vi indikis ke niaj apartaj inkarnighoj chi tie estas simple administraj teknikajhoj en la homa chiomo, kaj tiel ni konsilinde konsideru iom da la administraj teknikajhoj se ni decidus, hm …” Dum li palpis por vortoj, Shila interplenigis: “…ighi triumo.” “Nu, tio estas kiun mi estis pripensanta tuttempe,” Don cedis. “Kaj mi pensas ke mi povus nun tiom pluiri kiom por diri ke mi ne necese estas kontrau tion je principo.” Shila alparolis Donidon. “Chu li estas chiam tiom nerekta?” Donido respondis, “Kompreneble. Kion li jhus diris estas ‘Mi faru’, laute kaj klare. —Por li.” “Chu ja??” Don ekkriis. “Chu vere?” Shila demandis al Don E., sed estis Don kiu respondis: “Kion mi sugestas estas ke ni eble eblas trapasumi: iel: dumtempe, chiaokaze. Vidi kiel tio disvolvas. Lasi iun ajn de ni libera por malkrochi, sen riprochoj, kiel estis je vi kaj Petro. La kialo ke mi starigis chion da tiu memo-kaj-suvereneco-shtofo estas ke tio estas io pri kio ni devos esti tre multe konscia se … se ni chiuj tri estas kunloghanta; au, au, ia alia porokaza situacio. Donido kaj mi ne estos nur intershangheblaj pizoj en gusho. Tiom kiom ni scias, vi eble devas interpacigi! Krome, estas ankorau nur mallonga tempo ke ni tri estas konanta unu la alian—ech ordinara duumo havas multon da aferoj por ellabori, multon da okazoj por fushighi. La grado da subtilado kiun ni bezonus—kaj por ni mem, kaj por la mondo ekstere—estas timiga perspektivo.” Je nun, Shila ekprenis Donon feliche, samtempe petole aldirante lin, “Ho, vi venigis nin chi for en la boato tial ke ni ne povus havi grupan kunkushadon.” Shi manovris chiujn de ili en la meza segho, si intere. El la implikado, Donido deklaris: “Memorigas min de unu de miaj favoraj citajhoj el Alfred Bester—vi scias, The Demolished Man [La Malkonstruita Viro]. ‘Unu tago ni chiu estos menso al menso kaj koro al koro.’” Eventuale Shila diris, “Mi havas demandon. Kial vi prononcas John Donne kiel ‘dan’?” (Tiu de shi estis ‘duhn’.) (*3) “John Donne? Nu, tiu estas ‘dan’, chu ne?” Donido kontraupozigis. “Ne, tiu estas prononcata ‘duhn’, mi estas certa. Kontrolu ghin en vortaro. “Kiel povus tiu esti? Ghi ne estas literumata kiel ‘done’, d-o-n-e.” [= ‘duhn’; signifante ‘farita’] “Tiu estas la angla lingvo; mi ne inventis ghin; mi nur uzas ghin.” “Sed rigardu; mi chiam supozis ke oni prononcu Donne kiel ‘dan’. Kiam aperas la duopa ‘n’, la ‘o’ devas esti mallonga ‘o’, ne mallonga ‘u’,” Donido insistis. “Jes,” Don aldonis. “Por rimighi kun ‘Bonn’. Au ‘bonnet’. Au ‘sonnet’. Au ‘donned’, pro tio; forprenu la lastan ‘d’. Au ‘tonne’.” [= Ban; banet; sonet; tan; signifante ‘germana urbo’; ‘chapelo’; ‘soneto’; ‘sinvestis’; ‘tuno’] “Kio estas ‘tonne’?” Shila demandis artefarite, rimante ghin kun ‘an’, kiel faris Don. “‘Tonne’? Tiu estas metra tuno, 1,000 kiloj; 2,200 funtoj.” “Sed tiu ankau oni prononcas ‘tuhn’. Kontrolu vian vortaron.” “Ridinda. Kiel povus vi distingi ilin, bushe?” Donido ripostis. [Verkista rimarko: lau Shila, kaj la angla tuno kaj la metra tuno havas la saman prononcon, ‘tuhn’; sed lau Don, ili malsimilas pro ilia literumado: la angla tuno estas ‘ton’—‘tuhn’ chiuokaze—, kaj la metra tuno estas ‘tonne’— ‘tan’, lau Don.] Don ampleksis: “Tio estas kial Esperanto estas la vera afero. Nenia du-flankeco pri ties prononcado. Chiu sono konformas al ties literumado precize, kaj inverse.” Donido pluis. “Sed imagu penante dechifri la anglan. Rigardu kion oni povas fari per la kunliteroj ‘o-n’: ‘on’; ‘only’; ‘one’; ‘onion’. Fakte, tio estas mirigega: kvar vortoj, kun kvin diferencaj prononcoj de ‘o-n’.” [= an; onli; uan; uhnjn; signifante ‘sur’; ‘nur’; ‘unu’; ‘cepo’] Don alternis: “Mi povas pensi de pluoj: ‘clone’; ‘done’; ‘gone’ …” [= klon; duhn; gan; signifante ‘klono’; ‘farita’; ‘irita’] Don revenis: “… ‘town’; ‘own’ …” [= taun; on; signifante ‘urbo’, ‘posedi’] Don refoje: “… ‘wont’; ‘font’; ‘front’ …” [= uont; fant; fruhnt; signifante ‘emo’; ‘tajparo’; ‘antaua’] Tiam Donido: ‘ … ‘honest’; ‘honey’; ‘bony’; ‘bonny’; … Kaj nun vi penas diri al mi ke ‘Donne’ rimas kun ‘done’?” [= anest; huhni; boni; bani; signifante ‘honesta;’ ‘mielo’; ‘ostema’; ‘kara’] “Tiel-chiel, mia miel’,” Shila diris humile. Tiam Donido proklamis, “Sed ech se via vortaro pravas pri John ‘Duhn’, mi malgrau rimos ghin kun ‘Don’.” [= dan, sia nom-prononco angle.] Per ilia mok-demandemaj mienoj, Donido povis scii ke li elprenis la silentan ‘kial?’ kiun li volis elvoki. Do li dauris al la respondo. “Komprenu, tiel metas la fina-tushon al mia propra nomo. Ni diris ‘Don-E.-pro-Egala’. Sed nun mi povas ankau imagi ghin literumatan D-o-n-n-e, kvazaue; sugestema de John Donne, kaj la ideo ke chiu de ni estas ‘pec' de la Kontinent', part' de la mar' …’” “Chu Donne, he?” “Ne; Donn E!” “Donido, Donijdo,” Shila kveris, chi tiam manlerte metante iliajn kapojn al tiu de shi, por kunigi je chiu po unu orelo. La suno estis preskau subirata, kaj kiam la boato remighis denove, Shila estis ankorau kojnita inter Don kaj Donn, por kunigi je chiu po unu remilo. Estis iom mallerta kaj malkomforta; sed dum la lago glitis sube, tio estis intima vojo por aliri la alian finon. (*1) Tiu kaj la sekvanta: bon-konata citajho el la angla verkisto John Donne [Ghan Dan], (1573-1631). Mi imitas Esperante lian antikvan anglan (1624). Reiru (*2) Henry David Thoreau [Toro]: deknau-jarcenta Usona verkisto kiu subtenis individuan etikon. Reiru (*3) Verkista rimarko: En la angla versio, jen okazas diskuto inter la tri, mokante la senordan prononcadon de tiu lingvo. Mankas al Esperanto la angla sono de ‘uh’, la mallonga ‘u’, kiu estas inter la Esperanto-sonoj de ‘a’ kaj ‘o’. Mi petas ke la E-leganto penas kaj tenas enmense tian ‘uh’-sonon; kaj mi klopodas traduki la prononc-aferon tiom kiom mi povas. Rimarku ankau ke la angla prononco de ‘Don’ en Esperanto estas ‘Dan’. Reiru |